Het is nu, zeven jaar na de premiere van The Two Towers, nog steeds een wonder dat mij in zijn ban houd. Hoe is het mogelijk voor een componist van Shore's kaliber om zo iets neer te zetten als dit? Natuurlijk, de componist heeft vele scores gemaakt, en was ver voor The Fellowship of the Ring al een gevestigde naam in de wereld van filmmuziek, maar wie had verwacht dat de man die de klassieke strijkers in Silence of the Lambs en de elektronische klanken voor The Fly verzorgde in staat was om de grootste trilogie in de filmgeschiedenis te voorzien van scores die zo puur, episch en soms zelfs hemels waren? De muziek voor de filmreeks heeft vanaf The Fellowship of the Ring (2001) al een gigantische schare fans achter zich, en dat aantal is sinds de toevoegingen van The Two Towers (2002) en The Return of the King (2003) alLeen maar toegenomen. Bij deze dan ook hulde aan Shore en zijn geweldige team (de vocalisten, Ben Del Meastro in het speciaal, the London Philharmonic, The Voices of London en ten slotte the Oraty School Schola boy's Choir), en mijn absolute respect voor de hoeveelheid werk die dit met zich heeft meegebracht.
Want het moet een flinke klus zijn geweest. Waar wij op TV vaak moesten aanhoren hoe zwaar de hoofdrolspelers het tijdens de opnames hadden (Orlando Bloom, Billy boyd, Dominic Monhagan en Sean Bean gingen parachute springen en bungeejumpen terwijl Viggo Mortensen de halve paardenpopulatie in Nieuw Zeeland kocht omdat ze zich zo goed gedraagde tijdens de opnames), moest Shore maar liefst 188 minuten aan muziek schrijven in slechts drie maanden. Het resultaat was echter de moeite waard. Want The Two towers is meer dan een score, het is een Operette die geen gelijke kent, behalve zijn opvolger. Het is groots, episch en een van de meest dynamische en variërende scores sinds The Empire Strikes Back.
Howard Shore gebruikt alle thema's en motieven die al in de eerste film te horen waren. Zo horen we in de eerste track, naast het hoofdthema,de opzwepende koorpartijen die we nog kennen van The Bridge of Khazad Dum, en ook het lieflijke thema van The Shire, de bombastische en kwaadaardige motieven voor de krachten van Isengard en Mordor en ook het Lothlorien-thema en dat van het Reisgenootschap komen vele malen terug. Alsof dat nog niet genoeg is voegt Shore met The Two Towers enkele prachtige thema's aan de wereld van Midden-Aarde toe. Treebeard, de leider der Enten, heeft een thema dat niet zo heel erg speciaal is. Het is aards en erg minimalistisch. De zwaardere blazers worden door hobo's en percussie bijgestaan, en dit alles in een vast ritme. Er is ook het heerlijke thema van het koninkrijk Gondor (alhoewel het in deze film technisch gezien nog geen koninkrijk is!), dat al heel verborgen in de eerste film te horen was. Het is groots en magnifiek gecomponeerd door Shore, maar komt nog beter uit de verf op de scores van Return of the King. Nee, het is het thema van Riddermark Rohan die de show steelt, en eigenlijk het beste thema van de gehele trilogie is geworden. Gedurende The Two Towers en zijn opvolger keert dit thema terug in verschillende variaties, de een nog beter dan de andere. Met militaire percussie, groots en meeslepend, als zinderend actiestuk of gewoon heel simpel als emotionele begeleiding bij de wat intiemere scènes. Naast het fluitgebruik in dit thema, is het vooral de viool die dit thema zo'n prachtig eigen geluid meegeeft. Maar nu! Verder met de tracks. Want dat is nog een hele klus.
DE TWEE TORENS
Glamdring is meteen een ijzersterke opener. We horen het nog altijd prachtige openingsthema door strijkers gespeeld openen, waarna we een stuk Moria-muziek te horen krijgen. Maar waar het in het eerste deel verder ging met sterk zangspel, haal Shore hier een gigantisch koor tevoorschijn. De Khazad-Dum actiemuziek klinkt precies hetzelfde als in het vorige deel, maar is veel sneller, agressiever en dankzij de lange uithalen van het koor ook veel intenser. Elven Rope en de twee tracks die volgen laten je een beetje bijkomen. Hier en daar is het Hobbit-thema of dat van het Reisgenootschap zachtjes te horen, en Gollem krijgt percussie op zijn naam staan. Later zal hij nog een thema krijgen. Ugluk's Warriors laat ons weer terugdenken aan The Fellowship dankzij het geliefde thema van booswicht Saruman en zijn Uruk-Hai (een erg sterke rol van Christopher Lee). Met The Three Hunters wordt het duidelijk dat The Two Towers zijn voorganger op alle punten gaat overtreffen: je voelt het Fellowship-thema al van ver aankomen, maar toch is kippenvel niet uit te sluiten als he dan eindelijk te horne is. Het wordt groots en zuiver gebracht, de overgang naar het Mordor-thema (dat o zo heerlijk demonisch klinkt!) is soepel, en dit wordt eveneens op grootste wijze uitgevoerd. Het gaat naadloos in het Isengard-thema over, waarna het op dezelfde wijze eindigt.
DE WITTE RUITER
In The Plains of Rohan worden slechts hints naar dat prachtige Rohirrim-thema gegeven, wat smaakt naar meer. Fangorn is een uitermate sterk stuk muziek, dat eigenlijk slechts dient als underscore. Het is ritmisch erg sterk, en vooral de strijkers die ruimte weten te vinden tussen de percussie en de blazers zijn erg fijn om naar te luisteren. Wraith on Wings geeft ons een aangename deja-vu naar het eerste deel. Het koor keert terug en laat ons het Nazgul-thema horen, wederom gebracht door een indrukwekkend koor. Gandalf keert terug naar de wereld, ditmaal gekleed in het wit en weer klaar voor de ogenschijnlijk ongebalanceerde strijd tegen Sauron en zijn dienaar Saruman. Hij krijgt niet zozeer een thema mee, maar de muziek die zijn terugkeer begeleid is indrukwekkend. Na een kort maar krachtige stuk actie horen we het koor dat een stuk speelt wat in deel één The Great River heette. De track eindigt met een grootse versie van het victorie thema, dat eveneens voor het eerst te horen is op deze score. Later zal dit nog in vele vormen terugkeren, soms haast onherkenbaar.
DE RUITERS VAN ROHAN
In Edoras horen we dan eindelijk het Rohan thema! Het opent lichtelijk droog, alleen gebracht door blazers en typisch middeleeuwse muziek. Al snel horen we het echter in crescendo als een vioolsolo, in de film erg sterk gebruikt. The Court of Meduseld begint meteen met sterke spanningsopbouw, waarna we een sterk maar wederom kort stuk actie horen. Daarna weer een imposant koor, te horen als Koning Theoden door twee tovenaars
psychisch uit elkaar getrokken wordt. gelukkig trekt Saruman aan het kortste eind! Het Rohan thema wordt in Theoden King weergaloos gespeeld, in zijn volle glorie. De Europese invloeden van de muziek sluiten naadloos bij de krachtige beelden. Over Miranda Otto's performance ben ik om eerlijk te zijn minder te spreken. In Exodus from Edoras horen we een wederom erg sterke vertoning van het thema, maar ditmaal weet de emotie er ook echt tussen te komen. Forsts of ithilien is een wat saaier stuk muziek, en noch Frodo en Sams' reis of Faramir's koninklijke bloed lijken belangrijk genoeg voor Shore om er echt iets interessants van te maken. In one of the Dunedain horen we de de muziek van de Elven opkomen. De prachtige, soms expres metaal gemaakte stem van vocaliste Isabel Bayrakdarian (een jonge maar toch al veel geprezen klassieke zangeres) klinkt werkelijk hemels, en ook Shore's begeleiding klinkt er goed.
In The Wolves of isengard horen we de beste actiemuziek die er te horen was in de score tot nu toe. Het opent tam, maar een snellere versie van het Isengard-motief opent de actie. Er volgt een opeenstapeling van thema's en motieven, allen snel en in een actieve vorm. We horen splinters van de actiemuziek die te horen was tijdens de slag om Amon Hen, we horen de prachtige viool van Rohan, en natuurlijk dat van Isengard. Dit alles wordt begeleid door een immens en erg effectief koor.
DE STILTE VOOR DE STORM
We komen nu bij het wat donkerdere gedeelte van de score. The Voice of Saruman is een bombastisch en veel te kort spektakelstuk, waarin we het Isengard-thema voorbij horen komen, in een grootse en langzame versie. Na Bayrakdarian is het de beurt aan Brits/Indische Sheila Chandra. Met het door het Elvenmotief geverfde "The Grace of Valar'' laat ook zij een sterke indruk achter. the Story Foretold is een interessante track. Na een milde opening horen wij het Rivendel thema terugkomen, zacht en bedarend. Toch licht er iets in die sereniteit die uitmondt in een indrukwekkende opeenstapeling van thema's. Dat andere Elfen-thema, het Lothlorien thema, neem het over, angstig en met een synthesizer erbij uitgevoerd. We horen een stuk muziek dat ook al voorkwam in de proloog van The Fellowship of the Ring (het Fellowship thema wordt door de klarinet gespeeld). In Sons of the Steward horen wij de eerste grote hint naar de opvolger Return of the King. De track neemt net wat te lang de tijd om op te bouwen, maar als dan rond de tweede minuut het Gondor-thema in al zijn glorie wordt gehoord zijn er maar weinigen die dit al tegenvallen. na wat underscore in de tracks die Frodo en Sam met de mannen van Gondor begeleiden wordt het pas bij Aragorn's Return weer interessant. we horen een prachtige, gehaaste compositie die in al zijn pracht slechts een opbouw schijnt te zijn voor wat er komen gaat. In The host of the Eldar horen we het Lothlorien-thema in al zijn kracht en glorie. Het is bewerkt tot een prachtige militaire mars. Onder begeleiding van patriottisch slagspel klinkt het vrouwenkoor prachtig en beheerst. Het werk van een genie.
DE SLAG OM HELMSDIEPTE
Nog nooit eerder zagen of hoorden wij zo'n sensatie in de bioscoopzaal! In Battle of the Hornburg laat Shore zich dan echt helemaal gaan. Met zwaar slagwerk en veel blazers, zoals we gewend van hem zijn laat ons een vernuftig staaltje filmmuziek horen. Het Elven-thema uit The Host of The Eldar klinkt heldhaftig door het zware slagspel heen, en even later neemt het Isengard thema het over, zo laag als een toonladder dat toelaat. Dit zet voort in The Breach of the deeping Wall. Ditmaal overheersen de paniek zaaiende strijkers echter het geheel, al blijven de wilde percussie en de laag spelende blazers nog steeds aanwezig. De trompetten nemen na ene iets kalmer gedeelte haast Superman-achtige proporties aan, waarna het Lothlorien-thema wederom heldhaftig inzet. Hier op volgt een snelle maar aangename versie van het Fellowship-thema (als elf Legolas een uruk-Hai schild gebruikt als snowboard). The Entmoot Decides laat ons even op adem komen, maar al na dertig toch wel saaie secondes verlang je weer naar die heftige actiemuziek. In Retreat krijgen we echter iets heel anders te horen, in het begin althans. Het Lothlorien-thema klinkt, dankzij de indrukwekkende zangpartij van Elziabeth Fraser en het begeleidende koor erg triest en intens. Hierna keert de heldhaftigheid weer in al zijn glorie terug. Thema's worden door een groot aantal thema's opgestapeld, en als het Isengard thema dan weer voorbij komt klinkt dit haast apocalyptisch. Het Rohan thema schalt nog een keer. In The Last March of the Ents horen we een machtig stuk muziek dat in vele trailers zijn weg heeft gevonden naar het grote publiek. Het koor laat het Nature-thema horen, tenminste zo noem ik het aangezien het de Enten en Adelaars begeleid gedurende de trilogie. Dit thema had niet gewerkt door de zangpartij van Benedict del Meastro. Het is ongelooflijk, maar toch echt waar dat deze man nog niet eens een puber was ten tijde van deze opnames. Zijn stem gaat meerdere malen door merg en bene gedurende The Two Towers en The Return of the King. Het is een van de meest zuivere stemmen, en een van de mooiste zangpartijen die ooit beelden op het witte doek hebben ondersteund. In The Nazgul attack neemt de reis van Frodo en Sam muzikaal eindelijk eens een lekkere wending als het indrukwekkend opent met heerlijk donkere actiemuziek. Verderop horen we het koor langzaam aanzwellen en opbouwen naar de onbetwiste finale van The Two Towers.
THE TWO TOWERS: DE FINALE
Theoden Rides Forth is de meest epische track van The Two Towers. Mede dankzij de indrukwekkende beelden natuurlijk. Deze en de muziek smelten samen om een erg hoopvol en victorieus stuk muziek ten gehore te brengen. Het Rohan wordt na een heerlijke aanloop grootschalig en dynamisch dor blazers uitgevoerd, en daar is dan het koor die het snel overneemt. Een langzame maar niet minder indrukwekkende versie van het Fellowship-thema is nog net te horen voordat de score zijn hoogtepunt bereikt. Ben Del Meastro klinkt dankzij de hemelse compositie van Shore beter dan ooit, en de zwevende strijkers er tussen door maken het dan helemaal af. Alles komt bij elkaar in een prachtig einde. De slag om Helmsiepte is voorbij. De slag om Isengard nog niet. Want de track zet voort, en het Fangorn thema wordt bombastisch uitgevoerd, en de verassing is dan ook groot als dit pas de opbouw naar de climax blijkt te zijn. Het koor komt weer tevoorschijn, grootser en dreigender dan ooit, en het is vanzelfsprekend dat de beelden die te zien zijn uiterst spectaculair zijn. Ook de reis van Frodo en Sam kan weer worden voortgezet in The Tales that Really Matter. Met Hobbit-achtige instrumentaties opent dit, maar al snel komen de meeslepende strijkers eraan. Hier en daar komen motieven terug die op de vorige score te horen waren in the Breaking of the Fellowship, en de muziek dekt een indrukwekkende scene, mede geschreven door Philippa Boyens. Alsof deze score nog niet indrukwekkend genoeg was vuurt Shore nog een thema en lied op ons af. Dat van Gollem. Long Ways to go Yet (Gollum's Song) doet niet onder voor May it Be en Into the West als afsluitend nummer. Net zoals Emiliana Torrini qua stem niet onderdoet voor Annie Lennox of Enya. Haar indrukwekkende, rauwe stem past precies bij de tragedie rondom het personage Gollemn/Smeagol. ook de lyrics van Shore zelf zijn uiterst passend.
Ik heb maar weinig kritische woorden nodig om The Two Towers ook nog een negatief randje te geven. Het enige wat ik kan zeggen is dat naast de spektakelstukken van de reis van Aragorn, Legolas en Gimli die van Frodo en Sam op muzikaal vlak nogal saai is. Het Shore-thema wordt her en der gehoord, maar nergens, behalve als er een Nazgul overvliegt wordt het interessant. Nee, The Two towers heeft genoeg aan de indrukwekkende thema's die het erft van The Fellowship of the Ring, en de nieuw geschreven thema's. Dat van Rohan is absoluut de beste van de trilogie geworden en zal in Return of the King alleen maar beter klinken. De Complete Recordings van The Two Towers zijn tegenwoordig schaars, en heruitgaves zoals bij die van Return of the King zitten er naar alle waarschijnlijkheid niet in. En dat is erg jammer, want deze luxe editie doet de eerste twee uitgaven (de reguliere score en eentje met een lederen hoes) compleet vergeten. Het vergt een dikke portemonnee en ruim drie uur tijd, maar dan heb je een ervaring achter de rug die je niet snel zal vergeten. zoals de heer Petri al zei, hoe mooi kan filmmuziek zijn? Heel erg mooi. The Two Towers is een score die zijn voorganger overtreft op alle vlakken, kippenvel bezorgd, en je soms recht in het hart raakt.