Met ‘The Dark Knight’ in het vooruitzicht, kwam ‘Batman Begins’ weer bij mij in zicht. Deze score, gecomponeerd door het duo Hans Zimmer en James Newton Howard, is waarlijk een apotheose tussen twee stijlen. Critici zullen al snel Newton Howard verkiezen boven Zimmer, vanwege de gelaagdheid die hij in zijn muziek weet aan te brengen. Echter, ‘Batman Begins’ laat ons zien dat de Zimmer ook goede muziek maakt.
In een interview hebben de heren aangegeven dat Hans Zimmer de actiemuziek verzorgde – op zich is dat geen verrassing – (“Myotis”, “Molossus”) en dat James Newton Howard de gevoelige stukken voor zijn rekening zou nemen (“Eptescius”, “Corynorhinus”). Dit getuigt enerzijds van zelfinzicht van Zimmer en respect naar zijn zeer gewaardeerde collega, maar anderzijds laat hij hier een kans liggen om te laten zien dat hij meer kan dan alleen goede, op synthesizers gebouwde actiemuziek kan componeren. Overigens werd Zimmers track “Molossus” gebruikt voor diverse trailers van ‘The Dark Knight’, een bewijs dat Zimmer toch de eerste componist van ‘Batman Begins’ was. Een mooi voorbeeld van vermenging van stijlen vindt men in “Macrotus”, waar tot anderhalve minuut Newton Howards strijkers uit ‘Snow Falling on Cedars’ te horen zijn, waarna Zimmer het overneemt met een groots crescendo.
Het orkest is niet het punt waar ‘Batman Begins’ mee kan pronken. De orkestraties zijn niet speciaal diep te noemen en veelal wordt er gebruik gemaakt van strijkarrangementen, die beide componisten zo eigen zijn. Deze strijkersgroep kent een grote groep cello’s, die met hun typische geluid een groot deel van de identiteit van deze score bepalen. Daarnaast zijn het de soms ijzige violen die het strijkersgeluid bepalen. De koperblazers worden sporadisch gebruikt en dan weer vooral de hoorns die met hun typische geluid de klank van de strijkers versterken. Houtblazers worden opvallend weinig gebruikt, wat een minpunt genoemd kan worden. Het zijn instrumenten bij uitstek om een bepaalde emotie weer te geven, iets wat klassiek componisten beter lijken te weten dan componisten van filmmuziek. Philip Glass’ scores zijn hier een mooi voorbeeld van.
Natuurlijk keert ook de piano terug. Deze speelt geen woeste cadensen, maar houdt het bij breekbare noten, waarmee de al duistere sfeer nog triester en donkerder wordt. Verwacht dus geen virtuositeit zoals Lang Lang weet te brengen in ‘The Painted Veil’ van Alexandre Desplat. Maar wie dat ook maar durfde te denken, was al irreëel bezig: doorgaans gebruikt geen van beide componisten de piano op de manier hoe Desplat het edele klavier aanwendt. Naast de solerende piano zijn er af en toe solo’s voor strijkinstrumenten of het woordeloos gezang van een sopraan, kenmerkend voor de filmmuziek.
“Vespertilio” brengt – als een soort proloog – ons een voorproefje van de actiemuziek, niet zozeer de muziek die teruggevonden kan worden in bijvoorbeeld “Eptescius”. Lage cello’s begeleiden na een digitaal voorspel het zware koper, wat ons het Batman-thema voorschotelt. Langzaam deint dat koper na elke reprise uit. De synths blijven de hele track door aanwezig en alles tezamen geeft een geslaagde proloog.
“Eptescius” is dan een ‘romantisch’ nummer, welke ook werd opgenomen door The City of Prague Philharmonic & Crouch End Festival Chorus voor Zimmers cd ‘Film Music of Hans Zimmer’. Hier wordt de piano bij het koper en de strijkers gevoegd. Deze strijkers – deze keer ook de sopranen onder de strijkers – spelen een prominentere plaats in de score. Meer en meer gaat het hele orkest mee, nu ook enkele houtblazers de ruimte krijgen te soleren. Deze strijkers zijn duidelijk van Hans Zimmer, daar hij zij ook op een dergelijke manier liet spelen in ‘The Da Vinci Code’. Aan het einde brengen de violen een mooi thema in crescendo, om daarna met een kort decrescendo te eindigen. “Myotis” geeft een voorproefje van wat later tot een ware climax zal komen: “Molossus”. De track begint dreigend, maar toch ook rustig, om even later tot geslaagde actiemuziek te ontluiken. Dit is de perfecte, gejaagde actiemuziek en een ware vondst van het componistenduo. Het is bombastisch, symfonisch geweld, maar wordt nooit té. Het thema daarna, gebracht door de violen, is een rustpunt na de actie, maar haalt de luisteraar ook uit de ‘flow’.
“Barbastella” brengt het gezang van een sopraan – zonder woorden. Het gezang is erg zacht en sneeuwt wat onder te midden van de solo cello en strijkers. Wederom keert de piano terug, met desolate tonen, zoals ook bij ‘I Am Legend’ te horen was. Ook de geagiteerde strijkers komen weer naar boven en samen met het koper en de synthesizers komt het tot een climax. Weer is er het korte decrescendo. “Artibeus” is de tot dan toe meest lege track. De componisten duwden op allerhande knopjes van de synthesizer en creëerden zo een angstaanjagende track, inclusief ijzige strijkers. Het doet je gelijk denken aan Batman en zijn gevleugelde vriendjes. Dit is een geheel nieuwe richting van het album. Kort zijn er momenten te herkennen uit ‘Blood Diamond’, maar al snel weet men die om te buigen naar ‘Batman Begins’. Maar na deze uitspatting komt de track niet tot een climax. “Tadarida” is echter weer van het andere soort tracks op dit album. Wederom de sterkte strijkersgroep, die de zeer gelaagde vorm van componeren naar voren brengt.
“Macrotus” begint zoals ‘Snow Falling on Cedars’ van James Newton Howard, voor mij nog steeds zijn beste score. Boven de warme strijkers tokkelt een harp akkoorden. Vanaf 1’30 neemt Hans Zimmer het touwtje van zijn collega over en voert de strijkers op ongekend mooie wijze mee naar een groots crescendo. Het is de langste track van het album en vooral dit begin één van de mooiste stukken. Hierna volgt een wat minder stuk, leeg, koud, kil en op een bepaalde manier ook wel typerend voor het hele album. Verre blazers brengen spanning, waarna de solo sopraan terugkeert. Het is dan ook een stuk van de hand van Newton Howard, op eenzelfde manier als hij creëerde in het vorig jaar verschenen ‘I Am Legend’. Deze vergelijking valt vaker te trekken en geeft ‘Batman Begins’ dan ook haast het karakter van een studie voor later werk mee. “Antrozous” is wederom opgebouwd uit geluidseffecten en onheilspellende strijkers. Het thema voor onze held Batman bouwt zich mooi op met zo ongeveer het hele orkest en de bekende effecten. Ook andere thema’s worden naar voren geschoven. Opvallend is dat deze actiemuziek nergens echt bombastisch wordt. Het is haast het effect van suggestie: door de geluidseffecten denk je Batman er zo bij.
“Nycteris” begint als een adempauze in de score. Met percussie doet terugmijmeren aan ‘Blood Diamond’ – dan nog niet gecomponeerd – bouwt de track zich langzaam op. Dan komen ook weer de geluidseffecten uit “Vespertilio” naar voren, waarmee zowaar de score weer naar zijn beginpunt terugkeert. “Nycteris” is leeg, zacht, maar toch komt het hele orkest wel aan bod. Het bouwt naar een ontbrekende climax toe, waarna een piano meer noten speelt dan daarvoor. Het geeft het emotionele mee, waar James Newton Howard zo goed in is. Na deze track mag Hans Zimmer de knoppen van de synthesizer bedienen in “Molossus”. Het is wat “Chevaliers de Sangreal” voor ‘The Da Vinci Code’ was: hieraan herkent men waarmee men te maken heeft. Haast marsachtig koper paradeert over het fundament van strijkers, terwijl de vleugels van Batman weelderig tieren. Verwacht geen adempauze zoals in “Myotis”, nee, “Molossus” brengt de thema’s in volle glorie, zoals alleen onze Duitse vriend dat componeren kan. Als keerpunt van deze actie kan worden gegeven dat ook blijkt hoe ‘simpel’ het melodisch materiaal haast is. Het gaat hier dan ook om de accenten in de muziek. Er volgt een kort decrescendo.
“Corynorhinus” is weer een track van James Newton Howard. Dit is al gelijk duidelijk bij de eerste noten die de piano speelt. Al snel vallen de violen het klavier bij, waarna een heuse cellosolo volgt (wellicht een vergelijking met ‘The Happening’, het recente werk van James Newton Howard?). Een emotioneel thema wordt gebracht door strijkers, waar wellicht het karakteristieke gefluit van een houtblazer in combinatie met een harp het thema had kunnen versterken. Een hobo wordt echter later ingezet en speelt een klagelijk thema. Ook het bekende hoofdthema komt terug, met de nodige spanning. Als Hans Zimmer de actiestukkken gecomponeerd, dan heeft hij het hier overgenomen. De climax valt samen met het einde van het nummer. Wat volgt, is het op één na langste nummer, “Lasiurus”. Hier valt niet goed op te maken wie het stuk heeft gecomponeerd, maar het gebruik van een houtblazer rondom 1’55 doet denken aan James Newton Howards ‘Blood Diamond’. Eigenlijk is het een wat fletse afsluiter van een sterk sfeer scheppend album. Het emotionele thema wordt voor een laatste keer herhaald en roept – overdreven gesteld – verdriet op. De laatste minuut gaat in zoals “Drink Up Me Hearties” van ‘Pirates of the Caribbean: At World’s End’, waarna we ook afscheid nemen van de vleugels van onze held.
Nog meer dan bij andere scores van Hans Zimmer leunt ‘Batman Begins’ op de strijkers van het orkest, hier met name de cello’s. Deze groep tenoren onder de strijkers is onconventioneel groot als men het vergelijkt met andere orkesten. Op sommige momenten doen de strijkers denken aan het werk van Fins Romantiekcomponist Jean Sibelius of sommige episoden van Richard Wagner, maar toch weten Hans Zimmer en James Newton Howard hun eigen stijl te behouden en die goed met elkaar te vermengen.
‘Batman Begins’ is over het algemeen van A tot Z dreiging. De titels van de nummers zijn dieper dan ‘alleen maar’ een naam voor vleermuizen, nee, er zit een heel systeem achter. Dat zo’n aspect in deze recensie ondergeschikt is aan de rest, zal voor zich spreken. Het is echter ook een voorbode voor ‘The Da Vinci Code’, welke Hans Zimmer in 2006 zou componeren. Ook daar waren de titels niet direct verbonden met scènes op het doek, maar waren het (deels) Latijnse namen. Op zich een leuke feature voor toekomstige releases, maar de track listing van ‘The Dark Knight’ laat ons al weer zien dat het een soort one-night stand betrof: daar hebben de tracks gewoon weer een naam die correspondeert met de scène.
‘Batman Begins’ brengt ons een score met enkele kanten: de emotionele tracks van de hand van James Newton Howard – met als voornaamste voorbeeld “Eptescius” –, waar vooral het menselijk leed van Batman centraal staat en aan de andere kant de actiemuziek, gecomponeerd door Hans Zimmer – “Molossus”. Er zijn veel kanten aan deze zeer intrigerende score van twee topcomponisten.
Enige minpuntje is, dat aan het eind er weinig thematische ontwikkelingen zijn geweest. Het is dan ook nog maar zeer de vraag wat er eerder was: de titels of de muziek.