Al maanden voordat de film zelfs maar af was begonnen de blogs, tweets en nieuwsberichten over Avatar al. James Cameron had geen film meer gemaakt sinds Titanic. Daarvoor maakte hij de eerste twee Terminator-films (en laten we eerlijk zijn, die zijn de beste van de vier), en Aliens. Nou hadden deze vier films allen iets heel speciaals. Ze zijn groots in opzet en verhaaltechnisch, en bevatten de beste speciale effecten die in die tijd te maken waren. De Alien-Queen die Ellen Ripley bevecht, Robert Patrick die tot vloeibaar staal kan smelten en zo iedere vorm kan nemen, en een titanisch cruiseschip dat tegen een ijsberg slaat. Beelden die uitgroeiden tot iconen, en in het collectief geheugen staan ingeprent. Met Avatar legt Cameron de lat hoger dan ooit. Dit keer zet hij niet de beste effects neer die er zijn, nee hij vindt een gehele nieuwe manier van filmen uit. Dit zorgt voor een filmervaring die u nooit meer zult vergeten.
Net als King Kong (1933) en later de eerste Star Wars Trilogy is Avatar een film waarvoor technieken zijn uitgevonden, in plaats van toegepast. En u zult u niet weten waar u op het scherm moet kijken. Alles leeft, en heeft een eigen bestaan. Natuurlijk komt het uit de computer, maar als u de film in 3D ziet dan zult u begrijpen wat ik bedoel.We moeten ons gelukkig prijzen dat wij nu zien hoe de 3D revolutie opkomt in de filmwereld.
James Horner is zonder twijfel een van de grootste componisten die Hollywood tot nu toe heeft gehad, en een persoonlijke favoriet bij mij en enkele collega's. Met pakweg honderdtwintig scores hoeft hij zichzelf eigenlijk helemaal niet meer te bewijzen. Ik heb het hier over de componist van My Heart will Go On (de single bracht meer op dan het feitelijke schip begin vorige eeuw kostte!), de componist van prachtige wereldberoemde scores zoals Willow, Braveheart en Legends of the Falls. Zijn Glory is waarschijnlijk de meest gebruikte filmmuziek in trailers. Horner werkte een jaar aan Avatar, en mocht van de studio alle middelen gebruiken die hij nodig had.
Horner meld in enkele recente interviews over de score twee dingen:
- Avatar was de moeilijkste klus die hij ooit heeft gedaan.
- Hij wilde de muziek voor Avatar net zo revolutionair maken als de film.
Laat mij eerst melden dat Avatar een prachtige score is geworden. Je wordt de muziek ingezogen, en de 72 minuten die je dankzij Horner op Pandora meemaakt zijn om voor je er erg in hebt. De instrumentaties zijn gevarieerd, en ook thematisch is Avatar een topscore. Er zijn echter ook minpunten. Ten eerste waren de verwachtingen al ongekend hoog gespannen, maar Horner gooit er nog een schepje bovenop door te vermelden dat hij de muziek net zo revolutionair wilde maken als de film. De muziek is mooi, maar niet revolutionair. Er zijn geen daverend nieuwe technieken gebruikt tijdens het componeren en/of orkestreren van de score, en het is zeker weten een soort muziek die je al eerder heb gehoord. Bovendien kan Horner het wederom niet laten om zichzelf te kopieren. Tot tweemaal aan toe worden we 'getrakteerd' op een cue die rechtstreeks uit Apocalypto komt, alleen is er ditmaal een synthesizer tussenin gezet.
De score is duidelijk in twee delen te splitsen. In het eerste gedeelte ontvouwt Horner duidelijk de prachtige thema's, en laat hij ons kennis maken met de wereld Pandora, het tweede gedeelte is agressief en volgestouwt met actie. Instrumentaal is dit niet alleen de sterkste score van het jaar, maar een van de sterkste die er te vinden is. Er word altijd in lagen gewerkt, iets waar Horner erg goed in blijkt te zijn. Als er inheemse, haast excotische percussie klinkt, is de synthesizer ook aanwezig, maar ook de strijkerssectie (bestaande uit zestig muzikanten!) en vaak ook de blazers. Veelal worden de motieven onder elkaar gespeeld door verschillende secties, of Horner heeft dezelfde secties slim gemonteerd op deze manier. Ook Horners geliefde viertonen motief voor blazers is weer aanwezig, en maakt bijna net zovaak als in Troy zijn opwachting. Het wordt vooral ingezet om de wat kalmere maar toch spanningsbevattende stukken van richting te doen veranderen.
Horner gebruikt ditmaal veel gebruik van de synthesizer en percussie. De klanken voor Pandora en de Na'avi zijn etnisch en inheems, en er wordt een enorm scala aan drums, djembe's en andere slag instrumenten aan dit thema gewijd. Er zijn echter ook typische Horner-instrumentaties in Avatar verwerkt, wat de score wel weer die extra touch geeft. Prachtige, immense koorpartijen en etnische vocals zoals alleen Horner ze kan schrijven, (pan)fluiten en andere houtblazers die we nog kennen uit Braveheart en Legend of the Falls, en niet te vergeten de grote 'Cinematic Sound', nog beter uitgewerkt dan in Titanic. Er zijn twee duidelijke thema's te horen in Avatar. Het hoofdthema is gewoon fantastisch, en wordt meerdere malen voluit door de strijkerssectie gespeeld, iets dat tegenwoordig te weinig voorkomt in scores. Er is ook een liefdesthema, maar Horner speelt dit net wat te weinig om echt een goede indruk ahter te laten op CD. In de film wordt het echter precies op de goede momenten ingezet, waardoor het na het zien van de film enorm mooi is om naar te luisteren. Sowieso is Avatar een score waarvoor velen, om zijn schoonheid te kunnen inzien, eerst de film moet hebben gezien.
Wat vooral opvalt is de grote hoeveelheid mysterie die deze score met zich meebrengt. Net als in Apocalypto weet Horner iedere klank van de synthesizer te dopen in een mysterieuze laklaag, dat alleen maar naar meer doet verlangen. Het is daarom des te jammer dat Horner er in twee tracks cues van Apocalypto ingooit: je wordt ineens met beide benen op de grond gezet terwijl je op een andere planeet was. Maar al deze mystiek en geheimzinnige muziekstukken ten spijt, het de actie waar Horner ditmaal in uitblinkt. In Quaritch en Destruction of the home Tree horen we al heel wat imposante muziek, maar in de ruim elf minuten durende track War gaan alle remmen los. Horner gooit gigantische koorpartijen in een mix van uitstekend spel van strijkers en blazers, en magnifiek gebruik van een uitgebreid assortiment aan percussie instrumenten. Een van Horner's beste, zo niet allerbeste actietrack.
De verwachtingen rondom de score van Avatar lagen bij mij en velen zo hoog dat deze bijna niet konden worden waargemaakt. Dat doet Avatar ook absoluut niet. Het is, op enkele sterke actietracks na een rustige score geworden, duidelijk van Horner's hand. Nergens de blaaspartijen zoals in Willow, of de emotie zoals in Braveheart. Het is een kruising tussen Troy en Apocalypto geworden: wild en actierijk wanneer dat nodig is, maar minstens zo zacht en mysterieus indien nodig. James Horner heeft met Avatar bewezen dat hij nog steeds een van de groten is, en dat hij in staat is om zelfs vandaag de dag aan zijn eigen stijl trouw te blijven. Hij gaat niet ineens iets heel erg anders doen, zoals Thomas Newman's armoedzaaierige score voor Brothers: Horner voegt dingen toe aan zijn stijl, in plaats van deze drastisch te veranderen. Niemand wil Mick Jagger Paparazzi van Mevr. GaGa horen zingen. Soms slaat Horner ook door, en kopieert hij zichzelf weer eens, maar alleen een dwaas zou hem proberen dit af te leren. Avatar moet nog steeds Star Trek voor laten gaan als beste score van het jaar, maar is ondanks enkele minpuntjes nog steeds erg mooi.