Shōgun
Shogun

Dit is de 24ste recensie uit de Maurice Jarre serie.

Vorige: Jesus of Nazareth
Volgende: volgt nog.

De Amerikaanse tv-miniserie Shōgun was in 1980 een groot succes, eerst op de Amerikaanse NBC-tv, later ook in vele andere landen. De serie is gemaakt naar aanleiding van het succes van de tv-serie Roots die op ABC-tv uitgezonden is. De Shōgun-serie is helemaal in Japan opgenomen, waar zich het verhaal afspeelt, en is losjes gebaseerd op waargebeurde verhalen, die James Clavell in zijn roman met dezelfde titel beschreef. De serie is geregisseerd door Jerry London, die vooral tv-films en -series maakte. Deze miniserie kreeg vele prijzen en nominaties, waaronder voor hoofdrolspeler Richard Chamberlain, die eigenlijk tweede keus was. Ik weet nog dat ik de serie met spanning op de tv heb gevolgd.
Het verhaal begint wanneer, rond het jaar 1600, het schip met navigator John Blackthorne (Chamberlain) in een storm op de kust van Japan strandt. Hij wordt door samoerai, Japanse ridders, gevangen genomen en wordt aangezien voor net zo'n Europeaan als de daar al aanwezige Portugezen, Katholieken en Jezuieten. Maar als protestant is hij bij voorbaat al niet geliefd bij de andere Europeanen, waardoor hij opvalt bij de ambitieuze Japanse krijgsheer Toranaga (Toshiro Mifune), die zelf overhoop ligt met andere krijgsheren in het feodale land. Hij krijgt een tolk toegewezen en wint hij het vertrouwen van Toranaga, die hem vervolgens helpt om met hulp van de mooie Lady Mariko (Yoko Shimada) de Japanse taal en cultuur te leren. Dan redt hij Toranaga ook nog eens bij een ontsnapping uit het kasteel van Osaka, waardoor de band tussen beide mannen steeds sterker wordt...

De muziek bij deze tv-miniserie is van de Franse componist Maurice Jarre, die daarmee een van zijn langste muzikale projecten componeerde, in een tijd dat er voor de muziek bij kwalitatief hoge tv-films en -series nog budget beschikbaar was voor een groot orkest en allerlei etnische muzikanten.
In zijn studietijd op het conservatorium had hij als opdracht gehad om speciale aandacht te besteden aan muzikaal afwijkende etnische gebieden in de wereld. Gebieden die daarbij Jarre's speciale aandacht kregen, waren onder andere Arabië, Rusland, India en Japan, landen waar zich later films zouden afspelen waarvoor hij de score mocht componeren, zoals Lawrence of Arabia, Doctor Zhivago, A Passage to India en Shōgun.
Van de muziek van Jarre voor de tv-miniserie Shōgun kwam in 1980 een LP uit met de Original Score. Die is door Intrada in 2008 opnieuw uitgebracht op CD, in hun Special Collection-serie als Volume 72. In 2017 kwam Intrada met een complete score editie uit, bestaande uit maar liefst drie CD's. Deze recensie gaat over die Complete Score, waarvan de beide eerste CD's de score bevatten. Op de derde CD is vervolgens nog de Original Score in de editie van 2008 opgenomen, aangevuld met diverse alternatieve tracks en de nodige source cues.

De score opent met de 'Main Title', waarin het thema van de serie en eigenlijk van hoofdpersonage Blackthorne gepresenteerd wordt. Dit is een fanfare-achtig thema, dat op een vlotte manier gespeeld wordt. Als tegenhanger van dit westerse thema wordt deze afgewisseld met een Japans intermezzo, om daarna nog weer even tevoorschijn te komen. Het thema komt op verschillende plekken en in verschillende arrangementen voorbij, met name wanneer het om de hoofdrolspeler draait in de serie. De ene keer in een avontuurlijke setting, dan weer in een meer spannende of juist romantisch getinte setting.

Veel muziek van de score heeft een vooral spannende en vaak wat grillige kleuring. In de track 'Reef' is dat al goed te horen. Heldere koperblazers brengen een melodie die vooral een spannend arrangement heeft, die goed past bij de avontuurlijke scenes van de stranding van het schip. Die avontuurlijke kleuring van de muziek komt veelvuldig terug in de verschillende tracks. Wel arrangeert Jarre zijn muziek op een wat scherpe en soms zelfs wat agressieve manier, waarbij vaak ook de Japanse kleuring geaccentueerd wordt door enerzijds de manier van arrangeren en anderzijds door typische Japanse instrumenten te gebruiken.
Die Oosterse kleuring is in erg veel tracks doorgevoerd, waardoor een flink deel van de muziek voor onze westerse smaak niet heel erg aantrekkelijk klinkt. Regelmatig mengt Jarre die Japanse kleuring met westerse klanken, de ene keer alsof ze tegen elkaar in spelen, terwijl ze een andere keer met elkaar mee spelen. Soms klinkt dat mooi, soms klinkt dat nogal dissonant.

Spanning is eigenlijk wel de hoofdkleuring van de muziek van Jarre voor deze tv-miniserie, die toch zo'n twaalf uren film heeft opgeleverd, verdeeld over vijf afleveringen. Die spanning haalt Jarre vooral uit de manier waarop hij z'n arrangementen inzet. Met vaak relatief weinig melodie en met grillige en soms grimmige klanken en instrumentaties die de spanning versterken, zoals het veelvuldige gebruik van percussie. Ook de Japanse muziekkleur weet Jarre vaak zo in te zetten dat daardoor de spanning alleen maar toeneemt. Het komt gemiddeld in deze score niet zo vaak voor dat die Japanse muziek meewerkt aan een meer romantische setting. In zijn negentiger jaren score voor The Last Samurai heeft Hans Zimmer een heel ander uitgangspunt genomen, met een veel aansprekender melodieuze thematiek en klankkleur. Jarre weet dat luisterniveau bij lange na niet te halen, juist omdat de fraaie melodieën vaak ontbreken en de melodieën die er wel zijn niet erg aanspreken of niet meer zijn dan wat melodieuze motieven en meanderende klanken. De grote hoeveelheid muziek met vooral een spannende en dreigende kleuring helpen ook al niet mee om er een aansprekende score van te maken.

Natuurlijk zijn er wel een aantal tracks die wel heel aardig in het gehoor vallen. Maar dat is toch wel een grote minderheid. De overgrote hoeveelheid muziek heeft nogal een scherp randje en de arrangementen zijn vooral gericht op de spanning en dreiging in de tv-serie, die soms zelfs met horrorachtige klanken gepaard gaan.
De beide CD's van de eigenlijke score sluiten allebei af met de best fraaie 'End Titles', die na elke aflevering gepresenteerd werden. Die thematracks hebben een wat hoopvoller klank dan de meeste andere muziek in de score en zijn ook duidelijk melodieuzer, in een fanfare-achtige stijl.

De derde CD van dit drieluik begint met de dertien tracks van de Original score, zoals Intrada die ook al in 2008 heeft uitgebracht. Daarna volgt een track met een aantal 'Bumpers', korte muziekstukjes van een paar seconden als intro van reclameblokken. Na de bumpers volgen nog een groot aantal extra tracks, waaronder andere versies van tracks, alternatieve instrumentaties, alternatieve stukjes van tracks, sourcetracks, of niet in de serie gebruikte muziek. Een aardige aanvulling voor de verzamelaar, maar niet zozeer voor de liefhebbers van mooie muziek.

Kortom, met zijn muziek voor de tv-miniserie Shōgun heeft Maurice Jarre een enorme score gecomponeerd, die Intrada op deze 3CD-set heeft opgenomen. De vele spannende, dreigende en soms zelfs horrorachtige muziek maakt dit niet tot een waar luistergenoegen. Integendeel. En ook de vele invloeden van etnische Japanse muziek is voor onze westerse oren niet op een aangename manier in de score verwerkt. Het zal allemaal best wel zo authentiek mogelijk zijn gehouden, maar dat maakt het nog niet tot een erg prettige luisterervaring. De waardering voor het Original Score album is 42 uit 100 punten, maar de waardering voor dit 3CD album als luistermuziek is zeker niet hoger en blijft daarmee ook steken op 42 uit 100 punten.