Superman: The Movie

De superheldenfilm Superman: The Movie was in de zeventiger jaren van de vorige eeuw een grote internationale productie. De film is geregisseerd door de bekende Richard Donner (The Omen, The Goonies, Ladyhawke, de Lethal Weapon filmserie, Timeline), die tijdens de productie ook al van start ging met de opvolger Superman II. Die opnamen werden echter al gestopt nog voor afronding van de eerste film. Daarna werd Donner door de productie ontslagen, terwijl een groot deel voor Superman II al opgenomen was. Richard Lester na daarna de regie over. Superman I werd de duurste film die tot dan toe gemaakt was, maar werd een enorm succes, niet alleen in de V.S., maar wereldwijd. Ook de critici waren lovend over de film.
Het verhaal begint op de planeet Krypton, waar de raadsheer Jor-El (Marlon Brando) ontdekt dat de rode zon van Krypton op het punt staat te ontploffen, waarbij ook Krypton vernietigd zal worden. Zijn waarschuwingen worden echter in de wind geslagen, maar hij weet nog wel zijn jonge zoon Kal-El met een ruimteschip naar de aarde te sturen. Daar groeit hij op als Clark Kent (Jeff East), en ontdekt hij waar hij vandaan komt en zijn superkrachten. Als volwassen man (Christopher Reeve) werkt hij bij een krant waar ook Lois Lane (Margot Kidder) werkt en op wie hij verliefd wordt. Maar intussen probeert hij als Superman, zoals Lois hem liefkozend noemt, de mensheid te behoeden voor de rampen die Lex Luthor (Gene Hackman) in gedachten heeft...

Voor de muziek bij deze film was aanvankelijk Jerry Goldsmith gevraagd, maar toen het eindelijk zover was paste het niet meer in zijn agenda. Vervolgens is John Williams gevraagd, die er een score voor componeerde in de stijl van zijn grote succes-score voor Star Wars van een jaar eerder. Omdat Goldsmith pas laat afhaakte, had Williams weinig tijd, waardoor de muziek pas laat aan de film is toegevoegd, ondanks dat door problemen bij de opnames de releasedatum steeds verder opschoof.
Na de release van de film in december 1978 kwam er een dubbel-LP uit met de muziek van de film, die later ook op CD is verschenen, echter met twee tracks minder. In 1998 kwam bij Varèse een dubbel-CD uit met een nieuw opgenomen score. Toen bleek echter de nodige bladmuziek kwijtgeraakt te zijn. Later kwam die muziek weer boven water, maar toen had Varèse al nieuwe orkestraties laten maken voor sommige tracks.
Deze recensie gaat over het album dat door Rhino Records is uitgebracht in 2000 van de originele mastertapes van de score, voor zover ze nog aanwezig waren.

De film is een actie-superheldfilm, waarin veel spannende momenten aanwezig zijn. Dat is in de muziek duidelijk hoorbaar, waarbij Williams die spanning in zijn typerende, nogal grillige stijl heeft opgezet. Een groot deel van de muziek bestaat dan ook uit die grillige en vaak ook wat grimmige muziek. Die hangt vaak tegen het atonale aan en de wat meer harmonische klanken zijn dan vaak ver te zoeken. Toch heeft Williams veel van die tracks nog voorzien van intermezzo's die wat meer tegen het wereldberoemde hoofdthema leunen, waarbij de muziek ook gelijk wat beter in het gehoor ligt. Het zijn juist die relatief prettig intermezzo's die ervoor zorgen dat de spannende tracks nog redelijk beluisterbaar zijn. Toch zorgt de grilligheid van een groot deel van deze muziek ervoor dat een behoorlijk deel van dit lange album wat minder aangenaam klinkt.

Williams heeft voor de film een aantal themamelodieën gecomponeerd. Het hoofdthema is daarvan verreweg de bekendste geworden en heeft zelfs als 'single' in de hitparades gestaan. Dit thema is eigenlijk een combinatie van twee elementen, waarvan het eerste een kopergeblazen mars is en het tweede een meer ingetogen deel dat door cello's gespeeld wordt. Dan is er nog een tweede mars-element, ook weer op koperinstrumenten geblazen, met een duidelijk afwijkende melodie van de hoofdmars, maar wel in dezelfde stijl. De openingstrack van het album laat al die elementen horen in een bijzonder fraai arrangement, dat erg opzwepend werkt en uiteraard perfect past bij zo'n held als Superman.
Deze elementen uit de 'Main Title March' komen in een aantal tracks weer terug, maar pas weer helemaal in de 'End Title March'. Vaak zijn wel de nodige motieven in diverse tracks te horen die geënt zijn op deze verschillende thema's, maar dat zijn vaak kortere gedeelten, of slechts één melodieloopje. Soms wordt dat dan nog overstemt door de grillige klanken die bij de spanningstracks horen en hoor je die themamotieven alleen op de achtergrond.

Ook voor Krypton heeft Williams een thema gecomponeerd, maar dat is een wat grimmiger thema, met veelal wat lage koperblazers. Het spreekt dan ook duidelijk minder aan. Ook dit thema komt in meer tracks voorbij, waaronder ook in 'The Fortress of Solitude'. Voor andere gebeurtenissen die een relatie met Krypton hebben heeft Williams nog weer melodieën gecomponeerd die in stijl sterk overeenkomen met het grimmige Krypton-thema.
Een ander grimmig thema is die voor de booswicht Lex Luthor. Dit thema komt vooral naar voren in de tracks 'Lex Luthor's Lair' en 'The March of the Villains'. Het is een nogal staccato gespeeld thema, die bijna een comedy-achtige sfeer heeft, wat ook door de wat springerige melodie versterkt wordt. Af en toe vult Williams de instrumentatie aan met snare-drum of zelfs fagot. Dit is evenmin een aansprekend thema.

Een thema dat juist wel aanspreekt is het liefdesthema, dat voor het eerst te horen is in de track 'The Flying Sequence', waarin deze melodie erg mooi en orkestraal gebracht wordt. Vervolgens horen we in 'Lois and Clark' deze liefdesmelodie opnieuw voorbij komen, maar deze melodie komt pas tot volle bloei in de track met de toepasselijke titel 'Love Theme from Superman'. De prachtige melodie heeft hier een aangename en lichte, romantische tint. De muziek is prettig harmonisch gecomponeerd en meeslepend, vooral wanneer Williams koperblazers toevoegt.
De track 'Can You Read my Mind' heeft ook deze themamelodie als basis, maar de track werkt als een song, omdat een vrouwenstem (in de film is dat Margot Kidder) een tekst door de muziek heen spreekt. De eerste keer dat je dit hoort is verrassend, maar bij vaker beluisteren wordt het wat klef.

Een groot deel van de tweeënhalf uur die een hele luistersessie duurt bestaat uit nogal grillige spanningsmuziek. Ondanks dat de hoofdthema's regelmatig als motief in die tracks te horen zijn, blijft het toch vaak minder prettig beluisterbare muziek. Alleen de nodige meer harmonieuze intermezzo's die Williams heeft ingevoegd maken het toch nog redelijk behapbaar. Maar de score moet het vooral hebben van de paar fraaie hoofdthema's, die gelukkig regelmatig in allerlei varianten voor het voetlicht komen.

Kortom, met zijn score voor de heldenfilm Superman: The Movie heeft John Williams een bijna iconische score gecomponeerd, die het echter vooral van het hoofdthema en z'n daarvan afgeleide subthema's moet hebben. Nu is het zeker waar dat deze melodieën en arrangementen geweldige muziek opleveren, vooral in de combinatie van die melodieën in de Main en End Titles, maar dat is nog niet genoeg om vele de grillige spanningstracks voor lief te nemen. Ook daarin past Williams thema's toe, zoals voor de planeet Krypton of voor booswicht Luthor, maar Williams heeft binnen deze spanningstracks voldoende prettige intermezzo's geweven om ze acceptabel te maken. Daarnaast is er het bijzonder mooie liefdesthema die in een aantal tracks prachtig voor het voetlicht komt. Dat alles zorgt voor een toch nog heel behoorlijke waardering voor dit album van 73 uit 100 punten. Een eigen compilatie hieruit van een uur zou zelfs ruim meer dan 10 punten extra opleveren.