In 2000 kwam de superheldenfilm X-men uit, het begin van wat zou uitgroeien tot een filmserie die tot het moment van dit schrijven nog steeds voortduurt. In 2017 is inmiddels de tiende film in de serie uitgekomen (Logan) en ook voor volgend jaar staan al weer opvolgers in de startblokken.
De originele X-men film is geregisseerd door Bryan Singer, die inmiddels meerdere films uit de serie op z'n naam heeft staan. Het verhaal is gebaseerd op de gelijknamige Marvel superhelden strip. De film was het grote debuut voor acteur Hugh Jackman, die de rol van Wolverine had gekregen, nadat Russell Crowe deze had afgeslagen. De film is door de critici goed ontvangen en was een groot succes in de bioscopen, waarna er de nodige vervolgfilms zijn geproduceerd, met wisselend succes.
De muziek voor de film is gecomponeerd door Michael Kamen. Hij was niet de eerste keus, want regisseur Singer wilde graag John Williams, maar die kon niet. Vervolgens is John Ottman gevraagd, die al vaker met Singer had samengewerkt, maar hij moest verstek laten gaan toen de afronding van de film steeds verder werd uitgesteld, waarop Kamen is gevraagd. Hij accepteerde de klus, die op dat moment nog maar kort voor de einddatum zat en Kamen was daardoor gedwongen om zijn manier van werken daarop aan te passen, zodat de muziek op tijd klaar zou zijn. De muziek zou in Londen worden opgenomen, maar dat is verplaatst naar Los Angeles om tijd te winnen.
Kamen heeft een vol orkestrale score gecomponeerd met vele melodieuze thema's in zijn eigen kenmerkende stijl, met veel koperblazers en strijkers. Maar tijdens de opnamen van de muziek in de studio in LA kwam producer Lauren Shuler Donner binnen en kennelijk had zij een heel ander beeld bij de muziek die voor de film gemaakt zou moeten worden. Na een heftige discussie met Kamen en Singer werd Kamen gedwongen om de muziek in een paar dagen te herschrijven met veel meer elektronische muziek, een veel minder barokke stijl, minder thema's, overigens zeer tegen zijn zin. Dus niet de stijl van Kamen's film-opera, maar een slap aftreksel van wat had kunnen zijn. Dat laatste zullen we echter nooit te horen krijgen.
Natuurlijk zijn delen van Kamen's oorspronkelijke score wel meegekomen in de definitieve versie en het orkestrale aspect overheerst enigszins, zodat we af en toe een glimp opvangen van die oorspronkelijke score. Maar thematisch is er niet veel overgebleven, want echte thema's ontbreken bijna allemaal. Er zijn zeker wel een paar fraaie orkestrale tracks op deze score aanwezig, maar toch valt veel van die orkestrale muziek nu in te delen in het actie- en vooral spanningsgenre. Want dat laatste is iets waar een groot deel van de score op drijft.
Die spanning creëert Kamen met ruimschoots gebruik van dissonanten en soms ook chaotische muziek. Wat ook regelmatig terugkomt zijn uitbarstingen van nogal creepy geluiden, die soms eerder aan horrormuziek doen denken dan aan het actiegenre waar deze film onder valt. Daarmee ligt veel muziek van de score niet echt in het aangenaam beluisterbare spectrum.
Ook het gehalte aan elektronische muziek is relatief fors en veel orkestrale muziek heeft daarnaast een elektronische component. Een deel van die elektronische muziek heeft daarnaast een behoorlijk soundscape-gehalte, met veel typische geluiden en effecten, die ook nog eens regelmatig naar het creepy genre neigen. Soms ook is de muziek vooral zweverig, om een soort van ruimtelijk sfeertje te creëren. Maar al die elektronische klanken zijn niet echt aansprekend, vooral niet wanneer de geluiden nogal raspend en jankend of grommend zijn en daarmee prima in het horrorgenre zouden passen. In de tracks rondom Magneto komt veel van dit type muziek voor.
De score opent met de track 'Death Camp', die begint met nogal dramatische orkestrale klanken, die het op zich goed doen. Maar de tweede track 'Ambush' laat duidelijk de andere kant horen, met soundscapeklanken en stiltes die vervolgens ineens verbroken worden met een raggende elektrische gitaar op chaotische orkestklanken. 'Mutant School' is dan weer een combinatie van enerzijds soundscape-achtige muziek en anderzijds toch wel fraaie orkestrale klanken, waarin Kamen's bekende stijl een beetje doorklinkt. Zo wisselen de tracks en de muzikale stijlen elkaar af op deze score, maar zonder dat de muziek ook maar ergens aantrekkelijk wordt. Een van de weinige uitzonderingen is de afsluitende track, die wel fraai georkestreerd is en die ook qua melodie redelijk aangenaam is.
Kortom, met zijn score voor X-men had Michael Kamen wellicht een bijzonder fraaie score voor ogen. Maar de producente wenste iets anders, waarop Kamen niet anders kon dan zijn film-opera aanpassen en ombouwen tot de standaard actiethrillerscore die het nu geworden is. Het creepy gehalte van de muziek is hoog, ondanks dat veel muziek nog steeds flink orkestraal is. Maar het elektronische gehalte is behoorlijk en veel van die elektronische muziek zit in een soort creepy soundscape-achtige kleuring. Daarmee is verreweg het grootste deel van de score nauwelijks aangenaam om naar te luisteren. Slechts een enkele track geeft een doorkijkje naar wat Kamen wellicht aanvankelijk voor ogen had. De waardering van dit eindresultaat komt nu niet hoger dan 60 uit 100 punten.