Back to the Future

Aangezien dit mijn 150ste recensie is op deze site, dacht ik om iets speciaals te doen. Wat is er mooier dan dit mooi getal 'vieren' met een klassieker. En niet zomaar een klassieker, een klassieker van het eerste uur. En aangezien Alan Silvestri dit jaar naar Gent komt als centrale gast van de World Soundtrack Awards, viel mijn oog meteen op deze Back To The Future. Deze film, dat het begin is van een trilogie, is een speciaal geval qua film. Iedere generatie heeft wel een film waarvan hij weet dat het zijn jeugd was. Films waarnaar je in je latere leven op terugkijkt met de nodige nostalgie. Voor de generatie waar ik toe behoor is dat Harry Potter en The Lord Of The Rings films. Vooral met Harry Potter heeft u nederige recensent geluk gehad. De eerste film keek ik toen ik negen jaar was en de laatste film keek ik toen ik negentien jaar was. Ik ben er mee opgegroeid en kijk dan ook met grote nostalgie terug naar die films. Wat Harry Potter voor mij betekend, betekend deze Back To The Future dat voor de generatie van mijn ouders. Mijn vader is een grote fan van deze films en het is dankzij hem dat ik deze heb kunnen bekijken. De films zijn wel bekend in mijn generatie, maar ofwel hebben ze hem nog niet gezien ofwel geven ze hem geen kans omdat ze het oubollig vinden.
Deze laatste hebben ongelijk, want Back To The Future is een geweldige film. Het idee van tijdsreizen is uiteraard al zovelen malen gebruikt, maar wat ze hier doen kwam mijn petje te boven. Het verhaal is uiteraard welbekend. Marty McFly keert terug in de tijd, naar de jaren vijftig en leert daar zijn ouders op een heel andere manier kennen. Soms beeld ik mij in, hoe het zou zijn moest ik mijn ouders gekend hebben toen ze mijn leeftijd hadden. Ik denk dat het wel de moeite zou lonen.
De cast van deze film is geweldig. Michael J. Fox speelt dan wel de hoofdrol, alsnog wordt de film gestolen door de geweldige Christopher Lloyd. Zijn personage Doc Emmet Brown is eigenlijk een combinatie van Albert Einstein en Fantasia dirigent Leopold Stokowski. Hij loopt weg met iedere scene. Let ook op de jonge Lea Thompson en Crispin Clover die mogelijks de leukste rollen op zich nemen. Vooral Thompson zit goed in haar rol, en we moeten eerlijk zijn, het is de eye candy van de gehele film.
Zoals reeds gezegd is het Alan Silvestri die de score componeerde. Silvestri was op dat moment nog niet zo echt bekend, en we kunnen zelfs stellen dat deze Back To The Future zijn grote doorbraak was. Initieel was Steven Spielberg, die fungeerde als producer, niet te spreken over de keuze van Silvestri. De man had nog geen ervaring met het grootschalig orkest en Spielberg zou liever een andere naam zien staan hebben. Gelukkig hield regisseur Robert Zemeckis vol en we zijn hem daar uiteraard allemaal eeuwig dankbaar voor. Het bespreken van deze versie van de score is niet zo een gemakkelijke opdracht. We krijgen tweemaal de score te horen. Op de eerste cd staat de volledige score zoals deze in de film wordt gebruikt en op de tweede cd staat de eerste versie van de score. Beide versies zal ik bespreken en dus geen thematische analyse geven. Een derde punt dat ik ga doen is de volledige luisterervaring want het is een moeilijk schoentje om te passen.

Op de eerste cd krijgen we dus de volledige score te horen. En deze is zoals jullie hoegenaamd wel weten fantastisch. Het is een avontuurlijke score geworden, met de nodige fantasy elementen. Deze fantasy wordt voornamelijk naar de luisteraar gebracht door middel van fonkelende belletjes die ook Danny Elfman groot maakte. Het is het motiefje van de Doc Brown en krijg je voor het eerst te horen in DeLorean Reveal.
Maar de ruggengraat van deze score is uiteraard het hoofdthema. Wereldwijd bekend en wereldwijd geliefd. De Back To The Future fanfare. In het ongebruikte logo krijg je een mooi voorsmaakje van dat thema. Een thema dat eigenlijk bestaat uit twee delen. Je hebt de uit drie noten bestaande kleine fanfare die Marty's triomfen representeert, maar iedereen kent uiteraard het tweede deel van het thema. Wat kunnen we nu van het thema zeggen? Wat maakt het thema nu zo goed? Wel zijn epische geluid! Zelfs het zien van een vallende kat wordt episch als je dit thema laat spelen. Het thema heeft ook alles wat een thema moet hebben. Je hebt de magische opbouw, je hebt de actie stukken, je hebt de suspense en je hebt het victorieus moment. En dat allemaal in één thema. Het is zoals een perfect avonturenverhaal, verteld door muziek. Silvestri neemt je mee op avontuur, en iedere luisteraar verdwaalt in zijn gigantische prachtige muziek. Al kennen we wel de inspiratie van dit thema, namelijk het thema van How The West Was Won van Alfred Newman, nergens wordt deze connectie storend. Het is zelfs een ode aan de oude grootmeester!
De epiek en het avontuur zet zich verder doorheen de volledige score. Nergens wordt de score saai, nergens wordt het langdradig en nergens verlies je je aandacht. Wat ik wel geloof is dat sommige liefhebbers der filmmuziek de score wat eentonig vinden net omdat het hoofdthema zoveel wordt gebruikt, maar uw nederige recensent houdt er gewoonweg te veel van om het als eentonig af te schrijven. Het is een feit dat het veel wordt gebruikt, maar altijd in andere versies. Meestal bombastisch zoals in Skateboard Chase, maar soms ook rustig gespeeld door de strijkers in 1.21 Jigowatts.
Uiteraard is het huzarenstuk van de score zijn climax, maar dat ga ik later bespreken. Weet voorlopig alleen maar dat de score fantastisch in elkaar is gezet.

En die in elkaar zetting is niet van een leien dakje gelopen. Dat bewijst de tweede cd van deze soundtrack. Hier staat de eerste versie van de score op en het moet gezegd worden: het heeft maar de helft van de sterkte dan wat het is geworden. De eerste versie was veel donkerder, veel serieuzer van toon. Nergens is de humor te vinden zoals op de orginele score. Je mag mij uiteraard niet verkeerd begrijpen. De tweede cd wordt nooit slecht, maar mist net de magische toutch dat je wel krijgt op de eerste cd. Gelukkig had Silvestri de tijd om de score opnieuw te schrijven. Het is een luxe dat niet veel voorkomt.
Laten we nu eens kijken naar de luisterervaring. Als je weet dat de eerste noten van de score pas negentien minuten in de film worden gespeeld, kan je meteen weten dat er heel veel gezongen nummers op de soundtrack staan. Dat is ook zo. Back To The Future is een film van twee uur en de volledige score duurt maar een kleine 45 minuten. Dus er zitten heel veel songs in de film. Jammer genoeg staan deze niet op deze versie van Intrada. Hier krijgen we enkel de score van Silvestri te horen. Wilt u een volledige coherente luisterervaring, dan moet u de score combineren met de originele songs. Uw nederige recensent heeft dat gedaan en het geheel wordt zoveel beter. Back To The Future is één van de weinge scores waarvan ik zeg dat je de gezongen nummers moet hebben. Het brengt je terug in de film, en de waarde van nostalgie is nog zoveel beter. Zeker als we in het jaren vijftig gedeelte geraken. Vele songs van die tijd zitten in de film, maar staan niet op deze cd.
Nu gaan we het over de climax hebben. In de film is dit hét moment van Silvestri om uit te pakken met zijn muziek. Ook op cd doet hij dat, maar in de film wordt zijn muziek afgewisseld met de songs en het is zoveel malen leuker. Je wisselt constant van geweldige instrumentale muziek tot popmuziek van de jaren 50 in dit geval. Uw nederige recensent heeft de twee albums gecombineerd op Itunes en wat krijg je? Eén luisterervaring die je hart sneller doet slaan. Een luisterervaring zoals je die geen tweede keer meer zult meemaken. Probeer het maar eens uit. Dat is mijn goede raad van de dag!

Conclusie.
Back To The Future van Maestro Silvestri is een terechte klassieker en het is verplichte kost voor iedere zelfrespecterende liefhebber der filmmuziek. Van deze score zijn er maar 10.000 exemplaren verschenen. Maar Intrada heeft ons beloofd dat de eerste cd van dit duo in gewone vorm op de markt zal verschijnen. Zodat niemand dit meesterwerk van Maestro Silvestri moet missen. Maar ik benadruk het nog maar eens. Combineren die handel als je alles uit de muziek wilt halen. Een 10. Zonder enige twijfel.

Le début de carrière de Robert Zemeckis fut assez difficile. Après avoir cumulé deux échecs commerciaux consécutifs avec I Wanna Hold Your Hand et Used Cars pourtant produit par Steven Spielberg, il devait impérativement réussir son prochain film. Ce dernier avait peur que s’il échouait une nouvelle fois, il ne pourrait continuer à travailler en tant que réalisateur. Fort heureusement, Romancing the Stone (A la poursuite du diamant vert) sorti en 1984 fut un succès, au point de se permettre par la suite un sujet plus ambitieux, celui de Back to the Future. L’idée avait déjà commencé à germer dans la tête de Zemeckis et de son scénariste Bob Gale plusieurs années auparavant, et c’est à partir de 1980 que le scénario a commencé à être écrit. Ainsi donc, le film raconte l’histoire de Marty McFly (Michael J. Fox) qui se retrouve propulsé 30 ans plus tôt (en 1955) grâce à une machine à voyager dans le temps sous forme de DeLorean inventé par le savant fou Emmett Brown, alias « Doc » (Christopher Lloyd).

L’idée de voyager dans le temps est loin d’être nouvelle, le roman 'The Time Machine' écrit en 1895 de H.G. Wells raconte lui aussi l’histoire d’un scientifique qui invente une machine qui avance dans le temps et qui par ailleurs fut déjà adapté au cinéma en 1960. Plusieurs films ont également abordés le sujet (La Jetée, Superman…), mais jamais il n’aura été aussi bien traité que dans Back to the Future. Marty se retrouve donc coincé en 1955 avec la machine et ne peut pas rentrer à son époque à moins d’injecter 2,21 Gigawatts dans la machine, chose impensable à cette époque. Comble de malheur, sa mère (âgé du même âge que lui à l’époque) tombe amoureuse de lui, et si Marty n’arrive pas à remettre ses parents ensemble, il ne naîtra pas et donc s’effacera de la réalité !

En 1981, aucun gros studio hollywoodien ne voulait de ce film, ils le trouvaient trop enfantin pour un film s'intéressant à la vie des ados. Quant à Disney, il trouvait trop vulgaire qu’une mère tombe amoureuse de son fils. Ce n’est qu’après le succès de Romancing the Stone que curieusement tout le monde voulait bien le produire… et le film fut carton plein lors de sa sortie en salle au cours de l’été 1985. C’est avant tout grâce à son scénario très intelligent et à son casting particulièrement réussi que ce film est devenu un classique dans le genre. Il est impératif de visionner de nombreuses fois le film afin d’en cerner chaque détail, on se rend compte à ce moment-là de la richesse du scénario et de la réalisation. En résumé, un chef d’œuvre du septième art que tout le monde se doit de connaître si par hasard ce n’est pas encore fait.

La musique est elle aussi devenue culte dans le domaine de la musique de film grâce à son inoubliable thème principal dégageant une énergie et un enthousiasme sidérant. Même ceux qui ne se sont jamais intéressé une seule seconde à la musique de cinéma pourraient fredonner ce thème tant il est marquant à la simple vision du film. Ce thème, nous le devons au désormais célèbre Alan Silvestri, âgé à l’époque de 35 ans. Le compositeur venait tout juste de finir la partition de Romancing the Stone, une musique très synthétique et présentant pas mal de défauts. Absolument rien ne laissait présager le score de Back to the Future qui allait suivre un an plus tard. La collaboration Zemeckis-Silvestri bien connu aujourd’hui doit sans aucun doute beaucoup à ce film. Alors qu’Alan Silvestri arrive sur le lieu de tournage (ce dernier avait au préalable visionné quelques minutes du premier montage), il propose au réalisateur deux façons de procéder, soit la manière contemporaine, soit la manière risquée. Zemeckis voulait une bande sonore spéciale et imposante qui donnerait de la grandeur au film. Silvestri a donc usé du bon vieil orchestre symphonique de 98 musiciens (un record pour l’époque selon Universal Picture) et s’est visiblement montré très inspiré par le sujet. A noter qu’à la sortie du film, la B.O. ne comptait que 2 pistes de musique originale au milieu de morceaux populaires des années 50-80 présents dans le film. C’est en 2009 qu’Intrada eut l’excellente idée de produire le score entier (bien qu’il y eut déjà quelques versions un peu moins complètes précédemment, je possède d’ailleurs une de ces versions là mais pour plus de facilité, j’emploierais les titres des musiques de la version Intrada).

« Attention spoilers ! »

Le thème principal n’est pas le seul point fort de l’album. Le compositeur a également donné des thèmes (ou plutôt des sonorités) aux principaux éléments du film. Avant tout, la DeLorean (présenté dans 'DeLorean Reveal') est symbolisée avec un synthétiseur aigu et mystérieux tout en sonnant relativement moderne. On retrouve cette ambiance dans '55’ Town Square' et 'The Delorean Retrieved'. Doc possède lui aussi sa propre mélodie présente dans 'Einstein Disintegrated' et '1.21 Jigowatts'. L’hyperactivité et la folie du scientifique est parfaitement retranscrit avec cette succession de notes sautillantes que les cuivres (souvent employés avec une sourdine) et les cordes s’échangent entre elles. On pourra relever également une succession de trois notes synthétiques descendantes qui reviendront incessamment dans le film pour donner un aspect fantastique et magique.

Premier grand morceau d’action, ''85 Twin Pines Mall' débute avec un ostinato de cuivre et des percussions presque militaire. Le morceau gagne peu à peu en intensité jusqu’à ce qu’il s’emballe, se transformant en un intense morceau d’action. On remarque alors l’utilisation d’un piano donnant du punch à la musique, qui fera une apparition dans la plupart des morceaux actifs. Puis le thème principal éclate avec enthousiasme dans un pur moment de bonheur. A la fin, l’orchestre semble totalement se perdre juste avant le voyage à travers le temps ; une bonne idée malheureusement sous-exploité dans la suite de la trilogie.

On ne passera pas non plus à côté de la course poursuite en skateboard dans 'Skateboard Chase' avec une fabuleuse reprise du thème principal, tout comme 'Marty's Letter' qui le reprend de manière plus posé avec une flute.

On en vient au grand moment du score : 'It's Been Educational Clocktower', long et intense morceau d’action qui accompagne la scène où Marty tente de retourner dans le futur. Avant tout une montée en puissance du thème principal encore une fois soutenue par des rythmes de caisse claire. Puis cette introduction laisse sa place à la panique avec un coup de cuivre, alors qu’un câble en haut de la tour vient de se débrancher. Les rythmes deviennent plus irréguliés et les violons d’avantages affolés. La deuxième partie du morceau est un des plus grands moments symphoniques que j’ai pu entendre dans ma vie. Peu à peu, le morceau gagne en intensité avec l’apport de cuivres toujours aussi bien menés. Le thème principal fait une apparition progressive. Au début suggérer par quelques notes, il prend peu à peu une place de plus en plus importante jusqu’à ce qu’il nous explose à la figure violemment. Ce morceau est bien le grand moment de l’album !

L’album se conclut avec 'Doc Returns' alors que le film laisse envisager une suite probable (non confirmé à l’époque). Et le mythique thème principal revient une toute dernière fois.

Que dire de plus lorsque l’on est face à un tel monument ? Montrant une maîtrise particulièrement impressionnante de l’orchestre notamment dans les morceaux d’actions tous plus entraînants les uns que les autres, Alan Silvestri a montré ses talents au grand jour, et s’est révélé comme étant un des compositeurs les plus prometteurs de sa génération, bien plus prometteur que John Williams au même âge. Que d’émotion à chaque fois que le thème principal se fait entendre ! Je le considère d’ailleurs comme étant un des plus grands thèmes du cinéma à ce jour (au côté d’Indiana Jones et Star Wars). Un mythe de la musique de film tout simplement. Maintenant, Alan Silvestri va-t-il poursuivre dans cette perfection pour les deux volets suivants ?

Voor de echte liefhebber van filmmuziek: Deze moet je halen! Een fantastische soundtrack die helemaal compleet is met alle instrumentale versies erop. Ook alternatieve niet gebruikte versies.
De oude score uit '85 was hier en daar wat krakerig en niet soepel in geluid, alsof je naar een slecht bandje zat te luisteren. Maar deze is volop geremasterd. Strak, helder en sommige nummers zijn wat langer dan de oude score door dezelfde pauzes als in de film.
Het nummer 'clocktower' is nu een combinatie van 3 nummers van de oude score waarbij Marty's afscheid van z'n ouders, aankomst bij de klokkentoren en de '140 km per uur trip' naar de kabel te horen is. Bij de oude versie kon je zappen tussen deze nummers, nu moet je zoeken.
Naast de complete versies van 'Back To The Futere II' en 'Back To The Futere III' is dit een mooie manier van afsluiten op de complete soundtrack reeks van deze onvergetelijke film.