Soms verschijnen er films waarin elk aspect klopt. ‘Notes on a Scandal’ is zo een film! Het psychologische drama vertelt het verhaal over twee vrouwelijke onderwijzers die door een schandaal een vriendschappelijke relatie ontwikkelen. Een relatie die naarmate de tijd vordert wel zeer beangstigende vormen aanneemt. De film wordt gedragen door bewonderenswaardig goede rollen van Judi Dench, Cate Blanchett en Bill Nighy en naast de regie en het uitstekende scenario speelt ook de score van Philip Glass een niet te onderschatten rol in de film.
Philip Glass is geen onbekende in Hollywood en voorziet steevast de zwaardere psychologische drama’s of alternatieve cinema van muziek. Zijn muziek speelt immer een belangrijke, zo niet bepalende rol in films. Films als ‘Koyaanisqatsi’, ‘Powwaqatsi’, ‘Truman Show’ en ‘Undertow’ worden gedragen door de minimalistische maar zeer effectieve scores van Glass. Recentelijk maakte hij een uitstap naar de meer doorsnee Hollywood cinema met zijn score voor ‘The Illusionist’, die desondanks redelijk goed ontvangen werd door critici. Glass is een componist die het moet hebben van een sterk thema dat doorheen de hele score via talloze variaties terugkeert. Positief daaraan is dat zijn scores, door de doorzichtige thematische opzet, een enorme dichtheid kennen. Dat positieve element brengt ook direct een negatief aspect met zich mee. Zijn scores willen, door het ontbreken van verassende tracks of echte subthematische variaties, wel eens langdradig worden. Dit gegeven is niet anders bij ‘Notes on a Scandal’, maar dat maakt niet dat deze score onopgemerkt moet blijven.
Scores voor psychologische drama’s kennen vaak, naast een vergelijkbare opbouw, een zelfde orkestratiestijl; de nadruk ligt bij de strijkers, waarin vooral de cello het dragende instrument is. De koperblaasinstrumenten brengen de benodigde verlichting in de muziek, maar zijn vaak achter de strijkinstrumenten geplaatst om zo een harmonische balans te behouden. Recentelijk besprak Movie Machine ‘The Prestige’, een duistere score die qua muzikale opzet dicht tegen ‘Silence of the Lambs’ aanleunde, nog altijd dé toonaangevende score voor het psychologische drama cq. thriller. Maar we zagen en hoorden recentelijk ook ‘Perfume; The Story of a Murderer’ waarin de muziek een dragende factor was in de film. Ondanks dat de psyche van de mens muzikaal werd doorgrond kende de score een enorme gelaagdheid, gevarieerdheid en attractieve sound. ‘Notes on a Scandal’ ligt ergens tussen deze scores in. Op het gebied van thematische uitwerking leunt Glass’ score tegen ‘Perfume’ aan, op het gebied van orkestratie vooral tegen ‘The Silence of the Lambs’. Het eindresultaat levert een unieke score op, die net als de film de menselijke psyche doorgrondt.
Glass’ score opent met een zware vioolpartij die een duister thema neerzet. Dit thema, geschreven voor Dench’s personage Barbara, wordt naarmate de track vordert doordrenkt met vreemde lichtvoetige klanken van de hobo. De muziek krijgt hierdoor een gewaagde dualiteit mee, maar het is Glass’ manier om de complexiteit en verborgen geheimen van het personage over te brengen. ‘The History’ leunt dicht tegen de proloog aan, maar is wel van een beduidend lichtere toon. Deze tonale variatie breidt de complexiteit verder uit. ‘Invation’ is de derde track, bevat het tweede hoofdthema en is opvallend anders van klankkleur, toon en ritme. Het is een fris thema, met een mooie vioolpartij, dat de jeugdigheid, verliefdheid, onervarenheid, goedgelovigheid, maar ook naïviteit in zich heeft. Orkestraal gezien is de track weinig verschillend van de eerste twee cues, maar door het ontbreken van de cello, blijft de muziek gevrijwaard van een dreigende ondertoon.
Dat het naïef is te denken dat dit thema tot het einde toe gevrijwaard blijft van het eerste thema, maakt Glass direct duidelijk in de daaropvolgende track. Subtiel brengt hij elementen van beide thema’s nader tot elkaar. ‘Discovery’ brengt het ‘Barbara-thema’ weer naar voren en Glass laat het, buiten enkele melodische aanpassingen, vrijwel in dezelfde vorm. Dat geldt ook voor de verdere tracks; de score wordt immer gedomineerd door dat ene thema. Door de vele lage consonanten blijft de muziek een onheilspellend gevoel uitdragen en blijft die onderhuidse spanning almaar aanwezig. Glass’ muziek vormt geen brug in de film tussen de twee personages of tussen film en toeschouwer. In plaats daarvan verdeelt hij ze in kampen. De muziek is als Barbara, soms hartelijk en soms dreigend en vooral ontdaan van elke voorspelbaarheid. Wij, de luisteraar, zien ons daardoor op de plaats van Sheba (Blanchett’s personage) gezet. We beseffen, net als zij, dat er iets niet klopt aan de Barbara, oftewel de muziek, maar het is moeilijk te zeggen waartoe het zal gaan leiden. Grip krijgen op de muziek is onmogelijk!
‘Someone in your Garden’ brengt een nieuw subthema in de score. De donkere paukenslagen luiden de definitieve kentering van de muziek in. Dit krijgt een vervolg in ‘A Life lived Together’ waarin Glass niet alleen harmonisch varieert maar ook thematisch. De track opent met een solorol voor de hobo, waarna langzaam cello, viool en pauken zich bij de koperblazer mengen. Plots valt de muziek weer terug naar de solorol voor de hobo om dan het thema uit ‘Invitation’ aan te halen. De gespletenheid van Barbara en haar invloed op Sheba’s leven worden hier muzikaal verwoordt. Het is een prachtige track die Glass’ kwaliteit als componist hoorbaar maakt.
‘Someone has died’ kent een rijke orkestratie doch coherente samenwerking tussen cello, viool, celeste en pauken. Glass begint langzaam de talrijke punten van leidmotieven en subthema’s te verbinden. Ook ‘Betrayel’ is weer een puike track waarin een veelheid aan tempo- en toonhoogteverschillen te horen zijn. Doordat Glass zijn muziek voortdurend de dualiteit laat behouden, ontstaat er naast een rijke variatie ook een krachtige spanningsboog. ‘Barabara’s House’ is een track waarin de verwantschap met ‘Perfume; The Story of a Murderder’ duidelijk te horen is. Het kent eenzelfde staccato opbouw onder begeleiding van harp, viool en piano. Ook hier is weer een belangrijke rol weggelegd voor de hobo. ‘Going Home’ en ‘I knew Her’ zijn de laatste cues die zeker geen verlossende klanken brengen. Het thema voor Barbara blijft prominent terugkomen en overheerst continue het thema voor Sheba. In ‘I knew Her’ zijn de laatste noten zelfs die van Barabara’s thema. Daarmee leert Glass de luisteraar dat zij in alles haar persoonlijkheid achterlaat, tot en met het leven van Sheba.
Degene die tijdens het lezen van de thematische uitleg niet zijn afgehaakt raad ik ten zeerste aan deze score eens aandachtig te beluisteren. Het moge duidelijk zijn dat Glass geen hapklare brok filmmuziek heeft afgeleverd, maar een duister werkje dat een prominente, maar in alles ondersteunende en daarmee bepalende rol in de film heeft gekregen. Na ‘Perfume; the Story of a Murderer’ en ‘The Prestige’ wederom een zware score die, terecht bekroond met een Academy Award nominatie, een warme aanbeveling is voor de échte filmmuziekliefhebber, voor diegene die niet weglopen voor het onbegrijpelijke!