Je moet al bijna van een andere planeet komen om niets gehoord te hebben over Dan Brown’s beruchte bestseller. En ik moet toegeven, ook ik was niet echt ongevoelig voor de hype. Ik heb het boek al enkele jaren geleden (nog net voor ook hier alles losbarstte) en keek met een gezonde dosis nieuwsgierigheid uit naar de verfilming. Mijn eerste twijfels staken de kop op toen Tom Hanks gecast werd als Robert Langdon, de held van dienst. Niet dat de man niet kan acteren natuurlijk, maar ik had me ‘gentleman’ Robert Langdon net iets – euh – aantrekkelijker voorgesteld. Maar goed, ik gaf de film ‘the benefit of the doubt’. Zelfs toen de eerste foto’s met Hanks’ vrij belachelijke haardos in de pers verschenen, bleef ik “vergevingsgezind”.
Nu, na de film gezien te hebben, ben ik dat niet meer.
Enfin, hoe slecht ik de film ook vond, des te beter vind ik de muziek, en daar draait het hier uiteindelijk toch om.
Hans Zimmer leek misschien niet de meest voor de hand liggende keuze (Wat zouden we nu te horen krijgen? Dreunende synthesizers terwijl de conservator van het Louvre in koelen bloede wordt vermoord?), maar laten we ook niet vergeten dat de goede man naast zijn meer “populaire” synthesizer georiënteerde scores ook echt wel serene dingen weet te schrijven. Denk maar aan erg mooie tracks zoals “Virtue” of “The Burning Heart” uit Hannibal, om er nu eens enkele te noemen. Ik had er wel vertrouwen in, en gelukkig is dat wel terecht gebleken, al was ik ook wel verrast. Ik had een zekere portie religieus getinte muziek verwacht, maar niet zovéél. Uiteindelijk is het verhaal toch vooral een thriller en dat bleek niet echt meteen uit de muziek. Niet dat dat me stoorde, verre van zelfs. Het vergrootte alleen maar mijn nieuwsgierigheid naar hoe de score in de film zou werken. Jammer genoeg was ik ook hier weer wat ontgoocheld. De muziek kwam eigenlijk zelden niet tot haar recht (ofwel was ik toch meer geboeid door het verhaal dan dat ik mezelf zou aangeven en heb ik er onbewust onvoldoende aandacht aan geschonken?)
Ik had me op voorhand erg in de score ondergedompeld om zo achteraf gemakkelijker bepaalde tracks te kunnen (her)plaatsen, maar helaas, ik herkende ze slechts heel af en toe in de film. Deze analyse is met andere woorden verre van compleet. Ach, wie weet waag ik me ooit (in een masochistische bui) aan Ron Howard’s verfilming en volgt er een specifiekere bespreking.
Toch nog even kort waarschuwen voor spoilers (in zover daar nog sprake van is, natuurlijk…).
(01) Dies Mercurii I Martius
De eerste track op het album stelt ons meteen voor aan de meest voorkomende thema’s (en dat zijn er nogal wat!).
Het nummer opent duister, met zware strijkers die flarden van wat ik (uit gebrek aan betere benaming) het Ontdekking-thema zal noemen, brengen. Dit thema beschrijft de zoektocht naar de Graal) (bijvoorbeeld kort bij 0’13, maar het duidelijkst vanaf 0’41), afgewisseld, vanaf 0’19, met de ondertonen van het Graal-thema (zie verder).
Bij 0’52 krijgen we een korte verwijzing naar een derde thema (het Sophie-thema) tot ineens neergaande strijkers en koor een geheimzinning (een woord dat je in deze analyse waarschijnlijk vaker zal tegenkomen!) crescendo brengen (de titel verschijnt op het scherm).
Zachte piano (1’31) herneemt het elegante en weemoedige Sophie-thema, vanaf 1’56 bijgestaan door een (elektrische?) viool (ironisch hoe die elektrische viool – als het dat effectief is – net zorgt voor dat “Middeleeuws” gevoel). Dit thema zal ook in vele andere tracks opduiken.
Vanaf 2’32 leiden violen het Graal-thema in (dat vooral in Track 13 zijn hoogtepunt kent). Onder filmmuziekliefhebbers maakt het nogal furore. Het is knap opgebouwd, met met elkaar dialogerende strijkers boven nog een laag strijkers. Het heeft een beetje weg van “Journeyto the Line” uit The Thin Red Line, dat ik dan toch indrukwekkender vind.
De muziek deint langzaam uit, en net als we dreigen in slaap te vallen, brengen plotse, harde strijkers nog een nieuw thema, waar ik eigenlijk geen precieze naam voor heb (4’22). (Vermoordt Silas hier Saunière?) Ik ga het voor het gemak het Drama-thema 1 noemen (er komt er nog een!). Het komt in heel verschillende vormen op de soundtrack voor (bijvoorbeeld prachtig uitgevoerd in Track 09). Enkele violen herhalen het thema en doen het veel minder agressief klinken.
Vanaf 5’03 klinkt een zware, bombastische melodie, die nauw verwand is met Drama-thema 2 (oa Track 06), maar het is niet helemaal hetzelfde. In ieder geval heeft het een even dramatische klankkleur.
Strijkers eindigen met aanzetten tot het Ontdekking-thema (5’46).
(02) L’esprit des Gabriel
Hier is dan toch een hint dat het om een thriller gaat. Ook de synths maken hier hun opwachting, zij het erg bescheiden. Samen met de strijkers en het koor zorgen ze voor een onheilspellende onderscore. Rent Saunière hier voor zijn leven, met de schilderijen van het Louvre als stille getuigen van zijn moord?
In ieder geval brengen strijkers, ondersteund door een dreunend koor vanaf 0’49 nog een nieuw thema, dat ik het Dreiging-thema zal noemen. Het treedt steeds prominenter op de voorgrond. Silas is in aantocht.
Bij 1’43 klinkt kort een solo-sopraan. De onmiddellijke dreiging is geweken, maar nog niet helemaal verdwenen. Vanaf 1’59 brengen strijkers opnieuw aanzetten tot het Ontdekking-thema (vooral vanaf 2’20 erg duidelijk). De laatste noot wordt afwachtend aangehouden.
(03) The Paschal Spiral
Het nummer opent afwachtend met piano-akkoorden, klinkend als een kerkklok.
Vanaf 0’56 maakt de elektrische viool haar intrede, die varianten speelt op het Drama-Thema 1 (vooral duidelijk vanaf 1’23). Het doet me denken aan het schitterende “Burning the Past” uit Harry Gregson-Williams’ Kingdom of Heaven.
De dreigende onderscore blijft en wordt vanaf 1’49 duidelijker, met groeiende baslijn.
Zonder waarschuwing verstoren vanaf 2’07 de harde violen (zie track 01) opnieuw de rust (ook hier Drama-Thema 1). Geselt (?) Silas zich hier?
(04) Fructus Gravis
Eén van mijn favoriete nummers.
Strijkers spelen aarzelend aanzetten voor het Ontdekking-thema. Rond 0’42 worden ze ineens veel overtuigender. Erg knappe aanzet tot mijn klein persoonlijk hoogtepuntje (1’19), wanneer sopranen de ontdekking van de cryptex in die Zwitserse Bank in Parijs “beschrijven”.
Vanaf 1’36 wordt de sfeer grimmiger (de muziek die hier te horen is, wordt ook verder uitgewerkt in Track 12). Scherpe violen (een beetje à la Psycho) melden dat de politie op komst is en dat het dus dringend tijd is om ervan door te gaan.
Bij 2’04 klinkt nog even een kort geheimzinnig intermezzo (met weer aanzetten tot het Ontdekking-thema) maar energieke strijkers en denderende pianoakkoorden (2’19) drijven het ritme de hoogte in. Langdon en Sophie weten met de hulp van de bankdirecteur te ontkomen.
(05) Quodis Arcana
Mooi, mysterieus, bijna “tintelend” begin (dat ook terugkomt in Track 10). Het lijkt alsof je op het punt staat een grote ontdekking te doen. Strijkers brengen zacht een variant op Drama-thema 1.
De muziek blijft afwachtend, vooral onderscore. Vanaf 1’33 komen de strijkers meer op de voorgrond.
Een solo-viool brengt vanaf 2’24 een emotionele melodie (verdere uitwerking van Drama-thema 1??) Deze melodie is ook in Track 09 te horen. Misschien dan eerder een Drama-thema 3? Andere strijkers en houtblazers vervoegen de viool en creëren zo een diepere klank.
Vanaf 3’53 brengen violen een aanzet tot het thema van Sophie dat dan verder in verschillende variaties uitgewerkt en herhaald wordt, zoals rond 4’45 waar ook de bassen zich aan het thema wagen.
Bij 5’10 klinkt even kort de “tintelende onderscore” van in het begin van de track, waarna een viool ook die emotionele melodie (en dus die eventueel verdere uitwerking van Drama-thema 1) herhaalt.
(06) Malleus Maleficarum
Opnieuw een “sprankelende” onderscore, nu meer in de trant van “Injection” (Mission: Impossible 2).
Het koor brengt zacht Drama-thema 2 (dat ik al even kort vermeld heb bij Track 01), dat vanaf 0’58 in vol drama losbarst. Naar mijn gevoel klinkt het allemaal net iets te melig.
Als ik het me goed herinner, is het Malleaus Melaficarum een katholiek anti-hekserij boek met daarin beschrijvingen van al de folteringen die ze die vrouwen (meestal toch) aandeden om te “bewijzen” dat ze de duivel aanbaden. Ik denk dat deze muziek te horen is tijdens een flashback waarin we ze allemaal op de brandstapel zien gegooid worden of zoiets.
De muziek is pakkend, maar misschien net iets té. Ik vind dat ze te veel forceert om mee te voelen, en bij mij heeft dat dan eerder een averechts effect... Neemt niet weg dat het mooie muziek is, maar er hangt een wat manipulerende nasmaak aan.
(07) Salvete Virgines
Naar het schijnt een “bonustrack” die niet in de film zelf te horen is, maar dan wel genoeg is gebruikt in de reclamespots op de radio.
Het is niet mijn favoriete track (die dalende vocalises geven me simpelweg de ‘creeps’, maar misschien is dat net de bedoeling) al erken ik wel dat het mooi gelaagd is opgebouwd. Alles loopt knap in elkaar over.
Van stijl doet het me sterk denken aan het werk van Karl Jenkins (en het koor Adiemus).
Rond 1’08 meen ik een variant op het thema van Sophie te herkennen, maar daar ben ik allesbehalve zeker van (vooral omdat de meeste filmmuziekkenners het nummer als wat ‘à part’ beschouwen).
Net als de rest van het album baadt de track opnieuw in de nodige geheimzinnigheid.
(08) Daniel’s 9th Cipher
Donkere start, gelijkaardig aan het begin van track 02, maar de dreiging is minder onmiddellijk. Een cello brengt een variant op het Sophie-thema. Net als bij track 02 zorgt ook hier het koor voor de afwachtende sfeer (oa 0’40).
Vanaf 1’17 brengt een viool erg melancholisch het Sophie-thema, waarna rond 1’32 plots energieke aanzetten worden gegeven (door strijkers en houtblazers) van het Ontdekking-thema. De muziek komt echter nooit tot een climax en de bassen leiden het thema letterlijk de dieperik in.
Een variant op het Sophie-thema maakt zijn (haar?) intrede rond 2’16, ondersteunt vanaf 2’26 door een mooie vocalise. De muziek blijft vooral onderscore, tot een cello (?) bij 3’10 Drama-thema 2 brengt (dat nog altijd even melig klinkt).
De sfeer wordt weer afwachtend (met onder andere rond 5’05 enkel een zachte percussie). Vanaf 5’19 klinken aarzelende strijkers en vocalises met opnieuw varianten op het thema van Sophie (bijvoorbeeld 5’39 en 7’17). Komt Sophie hier te weten wie ze is?
Rond 7’52 wordt de sfeer donkerder. Violen en harp brengen nog eens het Sophie-thema, nu als treurige wals, elegant en droevig. Erg mooi gedaan.
(09) Poisoned Chalice
Nog één van mijn favorieten. Ik heb eigenlijk geen idee waar het ergens in de film te horen is.
Een sopraan brengt, bijgestaan door het koor, een schitterende variant op Drama-thema 1, dat overgaat naar Drama-thema 3 (vanaf 1’21 met de bassen?) (of is Drama-thema 3 toch gewoon een variant op Drama-thema 1).
Na een korte climax (2’09) is het weer aan de solo-sopraan die nu het Ontdekking-thema brengt (erg duidelijk vanaf 2’36) met rond 3’26 mijn kleine hoogtepuntje. Er volgen verdere uitwerkingen met strijkers en vocalises. Erg sfeervol.
Bij 4’49 klink even kort een aanzet van het Sophie-thema. Meer en meer dringen de bassen in de muziek door (Drama-thema 3?). Vanaf 5’45 volgt een mooie coda die het geheel mooi afwerkt. En dan loopt de muziek over in…
(10) The Citrine Cross
Het nummer begint op gelijkaardige manier als Track 05 maar hier met een sneller, dringender ritme. Nu is het het klokkenspel die korte variaties op het Drama-thema 1 brengt. Het heeft bijna iets magisch. Bij 0’56 verschijnt ook het koor weer op het toneel (een nieuw motief), waarvan de inbreng steeds intenser en drukker wordt; een kakofonie aan lagen die allemaal op elkaar beginnen in te spelen. De muziek beschrijft waanzin – zo moet het voelen om gek te worden, om helemaal de controle te verliezen.
Bij 2’47 valt al de drukte plots weg en rest enkel nog de licht voortstuwende onderscore. Mysterieus koor en strijkers brengen verder zachte aanzetten tot het Ontdekking-thema, met hier en daar een harde climax ertussen (zoals rond 4’08 – wordt hier een ontdekking gedaan?). De melodie die hierop volgt, gezongen door een vrouwenkoor, doet met wat denken aan “Lothlorien” uit The Lord of the Rings – The Fellowship of the Rings. Het roept dezelfde onwereldse, geheimzinnige sfeer op.
(11) Rose of Arimathea
Diep koor brengt het Dreiging-thema (zie ook Track 02). De sfeer wordt steeds grimmiger.
Bij 1’21 klinkt bijna een aftikkende klok, waardoor vanaf 1’43 opnieuw het Dreiging-thema wordt geweven, steeds luider en luider, tot alles ineens wegvalt (2’36) en er enkel een “kerkbel” overblijft.
Synths, een lage baslijn en later ook het mannenkoor geven echter niet op en hernemen nog eens het Dreiging-thema, sluimerend, afwachtend, klaar om toe te slaan…
Maar dan speelt ineens een piano zacht het Sophie-thema (4’08), vanaf 5’25 bijgestaan door de elektrische viool. Het thema klinkt erg breekbaar en mooi. De dreigende sfeer van in het begin wordt volledig verdreven.
Bij 6’17 mengt ook het koor zich onder de mix met rond 6’50 ineens een solo-sopraan die boven de melodie uitklinkt en de muziek “naar hogere sferen brengt”. Erg knap gedaan.
Het nummer gaat over in…
(12) Beneath Alrischa
En we kunnen niet verder van de vorige track verwijderd zijn. Muziek die ook al eerder in Track 04 te horen was, wordt hier verder uitgewerkt. De dissonante, snerpende “Psycho” violen scheppen een onbehaaglijke, nerveuze stemming. Er is na een tijdje een bepaald patroon in te herkennen.
Vanaf 2’44 scheppen piano en klokkenspel (?) een nog zenuwachtigere sfeer, waar rond 2’56 ook nog synths bijgevoegd worden (en vanaf hier vind ik de track dus wel iets hebben). Bij 3’32 klinkt enkel nog een diepe synth bas waar dan ineens de actie-muziek uit Track 04 boven op verschijnt, maar in plaats van volledig los te barsten, spelen violen (en iets later de bassen) de basis van het Graal-Thema (3’48).
(13) Chevaliers de Sangrael
De favoriet van velen.
Als onderscore krijgen we de basis van het Graal-Thema (die al in de vorige track werd aangekondigd), gebracht door synths en violen. Daarboven wordt in een traag en indrukwekkend crescendo het Graal-Thema meesterlijk uitgewerkt (koperblazers, strijkers en uiteindelijk ook het koor).
Enfin, misschien is de muziek hier erg voorspelbaar en aan het randje (melig!), maar het wérkt, en bij 3’27 heb ik toch telkens kippenvel.
Hier kraakt Robert Langdon na 150 minuten rondkoersen eindelijk de puzzel (en als ik het me goed herinner knielt hij hier ook op het einde bij het “graf” van Maria-Magdalena), één van de weinige momenten in de film waar de muziek zo mooi en duidelijk aanwezig is.
(14) Kyrie for the Magdalene
Muziek, niet van Zimmer maar van de Britse componist Richard Harvey (die ook Zimmer’s score dirigeerde), te horen in de film wanneer Langdon en Sophie ergens op het einde een kerk ingaan (ik weet het, het kan niet veel vager, maar ik heb het boek uitgeleend dus ik kan het niet meteen checken).
Een erg rustige, “religieuze” track, die perfect in het geheel past. Een mooie afsluiter.
---
Zoals je waarschijnlijk wel hebt gemerkt, is deze analyse verre van perfect. Ik twijfel nog te veel aan te veel dingen. Ofwel zijn er veel thema’s, ofwel eigenlijk vrij weinig en liggen ze allemaal erg dicht bij elkaar. Het feit dat er weinig echt systematisch gebruik van wordt gemaakt (met als uitzondering misschien het Sophie-Thema), maakt het er natuurlijk niet gemakkelijker op.
Wat allemaal niet wegneemt dat dit erg mooie, prachtig georkestreerde muziek is (met veel strijkers, hier en daar een vleugje piano en zelfs synthesizer), die ook gerust buiten de film zelf geapprecieerd kan worden. Dit is zo een soundtrack die je gewoon kunt opzetten om heerlijk te ontspannen.
Aan de andere kant kan ik het zeker begrijpen als sommigen de muziek als “langdradig” en “eentonig” bestempelen. Aan sommige tracks lijkt inderdaad geen einde te komen (bijvoorbeeld Track 08) en als sfeervolle, (meestal!) zachte muziek niet echt je ding is, heb je het na een halfuur wel gehad.
Laat dat je echter allemaal niet te veel afschrikken. Deze soundtrack biedt de perfecte kans om ook Zimmer’s meer klassiek geïnspireerde muziek te leren kennen.