Dunkirk
Original Motion Picture Soundtrack

When 400.000 men couldn’t get home
Home came to them

Oorlogsfilms is eigenlijk een vreemd genre om naar te kijken. De ellende van een halve en/of een eeuw geleden terug bekijken. Alsnog zijn vele aspecten van de oorlog verfilmt. Of het nu over de gruwelen van de Holocaust gaat of over de landing van Normandië, we zijn gefascineerd door de verhalen van toen. Maar over de evacuatie van Duinkerke was er vreemd genoeg nog geen film van gemaakt, maar dat was buiten Christopher Nolan gerekend. De visuele genialiteit van Nolan doet het verhaal alle eer aan. Nolan zou Nolan niet zijn moest hij het verhaal niet wat complex maken. Verteld uit drie standpunten en spelend met de tijd, weet hij met zijn Dunkirk vriend en vijand te verrassen. Want het is niets meer dan een meesterwerk. De cinematografie van Hoyte Van Hoytema is misschien wel de beste sinds Roger Deakins Skyfall. De acteerprestaties, ook van Harry Styles zijn van een immens hoog niveau. Toch is het Tom Hardy, Kenneth Brannagh en Mark Rylance die met de prent gaan lopen. Hardy speelt alweer voor het grootste deel van de film met een masker voor zijn gelaat en alweer heeft hij niets meer nodig dan zijn ogen om te overtuigen. Brannagh is dan weer heel integer als de bevelhebber van de evacuatie. Je merkt zijn dillema’s en zijn wil om zoveel mogelijk mensen te redden is beklijvend. Rylance zijn personage is dan terug het voorbeeld van de Britse heldhaftigheid van de vissers die met hun privéjachten hielpen om zoveel mogelijk mensen de oversteek te laten maken. Een leuk weetje is dat dit personage voor het grootste deel gebaseerd is op Charles Lightoller. Voor de mensen die niet weten wie de man is, hij was de tweede stuurman op de Titanic en de hoogste in rang die de ramp overleefd heeft. Tijdens de evacuatie voer de man het kanaal over om zoveel mogelijk mensen de oversteek te laten maken, net zoals het personage Mr Dawson in de film.
Zoals u waarschijnlijk wel zal doorhebben is dit geen gewone oorlogsfilm, dat brengt ons tot het feit dat het geen gewone oorlogsscore zal zijn. Normaliter hebben we als we een oorlogsfilm qua muziek bekijken ofwel zeer emotionele muziek met de viool in de hoofdrol zoals Schindler’s List, ofwel zeer melodramatische muziek waar de melodie en de orkestraties vooral centraal staan zoals bij War Horse of The Book Thief. Soms is er ook minimaal muziek aanwezig zoals in Saving Private Ryan. Ofwel maken de componisten het gegeven zeer romantisch zoals Pearl Harbor. Maar het is een film van Nolan, dus we mogen ons aan iets speciaals te wachten.
Want speciaal is deze score. Als we eens het werk bekijken van Nolan en vooral de muziek ervan, kunnen we één zaak concluderen. Als Nolan en componist Hans Zimmer samen werken, kan je er van uit gaan dat we geen normale muziek kunnen verwachten. Van Zimmer wordt veel geschreven, ten goede en ten slechte van de man. Sommige noemen hem de architect van de huidige filmmuziek, anderen noemen hem een vernieuwer en een innovatief componist. Ondergetekende zal zich tussen de twee groepen scharen. Wat ik wel volledig met akkoord ben is dat hij de beste en vernieuwende scores schreef voor Nolan films. The Dark Knight Trilogy was een nieuwe standaard voor superheldenscores, Inception was een meesterwerk qua abstracte muziek en een perfect voorbeeld van hoe doordacht Zimmer te werk gaat bij het scoren van een film. Over Interstellar zijn al meer dan genoeg lovende woorden geschreven, en ik denk niet dat ik zal liegen als ik moest zeggen dat het één van de beste scores is van de afgelopen 20 jaar. Dunkirk vervoegt dat rijtje. Niet zozeer omdat het een standaard oorlogsscore is, want dat is het helemaal niet. Wie een melodramatisch iets verwacht die droefheid uitstraalt, is hier aan het verkeerde adres. De film gaat over suspense, en suspense krijgen we hier. Aangezien dit een speciale score is, die niet volgens de algehele regels is geschreven, zal deze recensie ook niet de regels volgen die u normaliter gewend bent van deze recensent. We gaan Dunkirk bekijken op een manier die hij verdiend. We gaan de soort muziek bespreken die we hier krijgen, we gaan hem helemaal analyseren en we gaan Nimrod bekijken. Allen klaar? And Here We Go.
Wanneer we het eerste nummer horen dat genaamd is “The Mole” dan zullen velen verbaasd zijn met wat ze horen. Dit is praktisch pure elektronica. De film is opgebouwd als een spannende film, en dan krijgen we zeer spannende muziek. Het kan zelfs zijn dat sommige luisteraars niet op hun gemak zijn tijdens het luisteren van deze muziek. En dat is niet de bedoeling, het is niet bedoeld om een lekker ritje te zijn. Het is bedoeld om de suspense aan te wakkeren in de film. En vanaf het moment dat Supermarine begint weet je dat je goed zit. Dit is een acht minuten durend meesterwerk die je vastgrijpt na de eerste vijf seconden en die u niet meer loslaat. En dat is enkel en alleen een zeer positieve factor. Ja het is elektronische muziek, quasi zonder thema, maar is dat een ramp? Het is duidelijk één der meest geniale tracks die onze Duitse vriend ooit neerschreef.
De lijn tussen wat is muziek en wat is Sound Design is nooit zo dun geweest. Hans Zimmer schreef niet enkel muziek voor deze film, maar bepaalt ook wat de sound is van deze film. Dat is een moeilijkere taak dan enkel componeren. Zimmer bepaalde alles, hij wist wat de mensen moesten voelen, hij wist wat de mensen gingen horen, hij wist waar de film om draaide en hij schreef de muziek die de mensen wilden horen. De componist die hij ooit was, is hij nu niet meer, hij is meer geworden dan dat hij ooit was met het schrijven van dit. En Zimmer gebruikt een paar methoden die het waar maakt.
Ten eerste wordt de Shepard toon gebruikt. In vele interviews werd door Zimmer verteld dat hij het gebruikte, maar de reden waarom heeft hij nooit gezegd, ik heb mijn eigen visie daarover. Door de combinatie te doen van de Shepard toon met het tikken van Nolans horloge is een combinatie die de genialiteit van de muziek zeker accentueert. Nolan speelt in de film met tijd. One week, One Day, One hour. Dus dat sijpelt door in Zimmers muziek. De oneindigheid van de zaken in de film wordt dan omgezet door de Shepard toon. Een oneindig lijkend stuk muziek zoals de oneindige trap van Esher. Die toon zorgt ervoor dat de score zeker ongemakkelijk aanvoelt, niet omdat het geen goede muziek is, maar wel om het feit dat je niet weet wat je zal te horen krijgen. Je kan je aan alles verwachten, maar Dunkirk blaast je van je sokken.
Home is een werk van pure geniale actie. Zimmer en Benjamin Wallfisch gebruiken de zelfde technieken als eerder in de score, maar nu gaat het net een tandje verder. Het geluid krijgt een extra boost, de synthesizers krijgen meer vrij spel en dat in combinatie met de oneindigheid en het ongemakkelijke gevoel van de Shepard toon, zorgt ervoor dat we track krijgen die we nog nooit van de componist gehoord hebben. Je luistert niet alleen naar de muziek, je zit in de muziek. Wat nog een aspect is van deze score is het patriottische Nimrod van Edward Elgar. Wat vrij vreemd is, want de hoofdpersonages zijn alles behalve heldhaftig. Het meesterwerk van Elgar zit in de score verstopt al vanaf de allereerste track, maar het is zodanig vertraagd dat je het met moeite hoort, omdat je nog geen heldhaftigheid hebt gezien. Slechts vanaf het moment dat je de boten ziet, hoor je het thema voor het eerst, te horen op de score onder de naam Variation 15. Dit moment van moed en heldhaftigheid wordt hierdoor zeker in de kijker gezet.
De eerste rustpauze die je echt krijgt is bij het redelijk rustige End Credits. Pas daar kan je de score kunnen laten inzinken, want dit is een score die je moet inzinken.
In het verleden sprak ik over ontoegankelijke filmmuziek, als het iets zwaarder was, maar dit is zeer ontoegankelijke muziek, tot het moment dat je het leert waarderen en dat je snapt hoe het in elkaar zit. Puristen durven zeggen tegen mij dat het ongeïnspireerde elektronische muziek is, maar dat zijn diegene die niet snappen hoe deze score in elkaar zit. Dit is zonder twijfel de meest doordachte en meest complexe score die Zimmer ooit neerschreef. Hij zag het verhaal, hij zag de film en speelt met tijd en oneindigheid in zijn muziek, net waar de film over gaat. Dat alles maakt Dunkirk een score die uniek is in zijn soort. Normaliter zijn scores een bijzaak in een film. Het wordt op het beeld geplakt, je weet dat het erbij moet horen, anders is de film niet zoals hij moet zijn. Maar, en nu komt de maar. Je kan altijd een ander stuk muziek op een film plakken, en het kan ook werken. Dunkirk is geen muziek die bij een film hoort. Neen het is een deel van de film. Een deel van de ervaring, een deel van de suspense, een deel van de actie. Zonder Zimmers muziek is deze film maar de helft zo goed zoals hij nu is. En dat is de genialiteit van Dunkirk. Het is iets nieuws, het is uniek, het is de allereerste score die echt deel uitmaakt van een film en het is een meesterwerk. Vele mensen hebben het benul niet van hoe belangrijk filmmuziek is bij de ervaring van de film. Deze Dunkirk maakt het verschil. Velen van mijn vrienden hebben deze film gezien in de bioscoop en het is de eerste keer dat de score hen opviel omdat het deel uitmaakt van de film. En Zimmer gaf ons een score die zal meegaan in de tand des tijds en de tijd zal uitwijzen dat dit een mijlpaal is in de geschiedenis van de filmmuziek. Want dit is het, en diegene die deze score niet kunnen beluisteren en dit lezen en zeggen in zichzelf, wat zevert die recensent nu. Op een dag zullen ze me allen wel gelijk geven. Ik weet dat me bescheidenheid me siert, maar luister opnieuw en analyseer en bewonder het kunnen van onze Duitse vriend! Deze score verdient meer dan een 10 maar aangezien ook recensenten hun beperkingen hebben, gaan we het maar op het maximum houden.

PS
Geïnspireerd door de grote comeback van collega Maurits Petri, heb ik besloten om niet alleen maar sporadisch op te duiken hier op de de website. Deze recensie is de grote comeback, aangezien dat grote scores niet worden beschreven. Het kan niet zijn dat een filmmuziek tijdschrift de grootste nieuwste scores niet recenseert. Wekelijks komt er een recensie online alsook een verderzetting van het project dat gestart is als Disneyjaar, al komt er daarin pas éénmaal om de 2 weken een recensie op het net. Ook mag ik met trotsheid vermelden dat Neyt & Petri ook hun comeback maken en niet alleen met License To Write. We gaan ook scores samen aanpakken en samen een recensie erover schrijven, ook al hebben we die al afzonderlijk besproken. Een frisse kijk kan een mening veranderen. Tot weldra.
Uw nederige recensent.