Gorky Park
Expanded

In 1983 regisseerde Michael Apted (Nell, The World is nog Enough, Enigma) de Amerikaanse thriller Gorky Park. Het verhaal is gebaseerd op het gelijknamige boek van Martin Cruz Smith. De bedoeling was om de film ook daadwerkelijk in het bekendste park van Moskou op te nemen, maar dat werd door de Russen geweigerd, waardoor uitgeweken is naar Stockholm en Helsinki. De film is in de pers erg goed ontvangen en was ook in de bioscopen redelijk succesvol.
Het verhaal begint op een schaatsbaan in Gorky Park in Moskou, waar een drievoudige moord wordt gepleegd. Politie-officier Arkady Renko (William Hurt) gaat op onderzoek uit en wil dat eigenlijk aan de KGB overdragen, maar dat wordt geweigerd. Daarom moet hij zelf op onderzoek uit, waarbij hij de identiteit van de drie verminkte slachtoffers weet te achterhalen. Er is een verband met een Amerikaanse importeur van marterachtige dieren (Lee Marvin), waarbij ook de KGB een dubieuze rol speelt en meerdere levens in gevaar komen...

James Horner stond in 1983 nog aan het begin van zijn carrière, maar had al grote filmtitels op z'n naam staan. Voor deze film schreef hij een score die door vele critici bestempeld is als sterk meewerkend aan het verhaal van de film en medebepalend voor het succes.
De score bestaat eigenlijk uit twee soorten muziek. Enerzijds is er de spanningsmuziek, die soms tegen het horrorachtige aan ligt, maar anderzijds is er het hoofdthema voor Irina, dat een erg fraaie melodie heeft en een aantal tracks terugkomt, samen met van dat thema afgeleide melodieën.

De spannende en dreigende muziek is op veel momenten relatief eenvoudig en tamelijk minimalistisch. Dat begint al gelijk in de openingstrack 'Main Title', waar Horner de steeds terugkerende spannende, vooral percussie-achtige klanken en effecten voorziet van een stilte-intermezzo, waarin later op de achtergrond klassieke muziek te horen is. Dit effect past Horner ook in een paar andere tracks toe. Die klassieke achtergrondmuziek komt in de film uit de luidsprekers op de schaatsbaan, waar de drie moorden zijn gepleegd. Deze zelfde track komt in het tweede deel van het album, als track 16, nog een keer terug, maar dan zonder de klassieke muziek. De stiltes tussen de spanningsuitbarstingen vallen dan des te meer op.
Veel van de spanningsmuziek is nogal voorzien van dissonante geluiden en atonale klanken, waarbij ook korte muziekstoten zorgen voor extra spanning, terwijl bas-achtige klanken gecombineerd worden met meer schelle klanken. De percussie in veel tracks heeft een tamelijk hoog popmuziekgehalte, alsof er flink gedrumd wordt. Daarnaast speelt de synthesizer een behoorlijke rol, terwijl die in het begin van de tachtiger jaren van de vorige eeuw nog niet zover ontwikkeld was. Die elektronische klanken klinken dan ook af en toe nogal gedateerd.
Ook waar de spanningsmuziek overgaat in actiemuziek blijft de stijl vergelijkbaar, alleen wordt de muziek wat agressiever, wat niet meehelpt voor de beluisterbaarheid. Maar ook daarop zijn uitzonderingen, zoals 'Following KGB', waar een mooie melodie in majeure harmonieën als underscore onder een aantal spannende koperblazers en drumpercussie zit. En ook in 'Setting up the Deal' zit die fraaie underscore verstopt.

In de track 'Arkady and Irina' komt voor het eerst het liefdesthema naar voren, op een wat minimalistische manier en gespeeld op een keyboard, waardoor de muziek wat gedateerd klinkt. Die elektronische kleuring helpt niet mee, maar het is een fraaie melodie en deze komt nog een aantal malen terug op het album in soms nog minimalistischer arrangementen, zoals in de tweede versie van 'Arkadi and Irina' of in 'Love Montage'. De track 'Irina's Theme' is evenwel bijzonder fraai. Daarin brengt Horner Irina's thema met prachtige violen als leidende instrumenten in een erg fraai orkestraal arrangement. Dat thema komt verderop op het album, als track 26, nogmaals voor het voetlicht in een ander arrangement, dat minder fraai is dan het eerste vanwege de elektronisch klanken die Horner hier heeft gebruikt. Dit thema voor Irina komt ook erg fraai naar voren in 'Farewell at the Airport', waarin dit thema opnieuw in een mooie orkestrale versie te horen is. Het laatste stukje van deze track laat het echte afscheid fraai doorklinken in verwaaiende muziek. Knap gedaan.
De laatste track van de eigenlijke score is 'Releasing the Sables / End Credits'. Vooral het eerste deel van 1 minuut is prachtig vol orkestraal en met een mooie melodie die tegen Irina's theme aan hangt. De feitelijke End Credits bestaat vooral uit meer spannende en dreigende muziek, die eerst stevig klinkt, maar afloopt in naar een minimalistisch einde.

Na de End Credits volgen een flink aantal extra tracks uit de score en alternatieve versies van eerdere tracks. In een paar van die tracks is beperkt wat klassieke muziek toegevoegd als achtergrond.
De alternatieve versies van een aantal tracks die ook al in de eerdere score voorkwamen zijn kwalitatief duidelijk minder. Maar ook de 'film versions' van een paar tracks klinken niet helemaal fris en hebben last van wat galm en effecten. Overigens klinkt het thema in de film versie van 'Farewell at the Airport' toch nog steeds erg fraai, ook al is deze track een ruime minuut korter dan de album versie.
Het album sluit af met een solo piano track met de titel 'Stockholm Salted Peanuts', die wat melancholiek gekleurd is en een lichte jazzy tint heeft.

Kortom, deze special edition van James Horner's score voor Gorky Park is een welkome aanvulling op de Gorky Park original score, omdat hier veel meer vooral ook fraaie muziek op staat. Wel heeft de spannende en dreigende kleuring nog steeds behoorlijk de overhand en dat blijft toch muziek die wat minder toegankelijk is dat de fraaie melodieuze melodieën die het album ook bevat. Vooral het hoofdthema voor Irina is erg fraai, met name wanneer het een paar keer op dit album in een orkestrale setting voorbij komt. De extra tracks op dit album zijn een aardige aanvulling, maar voegen relatief weinig toe, vooral ook omdat een aantal van die alternatieve tracks duidelijk minder fraai zijn dan de eerdere versies. De waardering voor dit special edition album komt zo op een toch heel redelijke 71 uit 100 punten, vooral vanwege Irina's theme.