Pane e Libertà

Vanwege het overlijden van Ennio Morricone op 6 juli 2020, is dit de eerste recensie van een serie als hommage aan de Italiaanse grootmeester van de filmmuziek.

Volgende: Duello nel Texas

De Italiaanse tweedelige miniserie Pane e Libertà verscheen in 2009 op de Italiaanse televisie. De serie is geregisseerd door Alberto Negrin, die in Italië vooral succesvol is als maker van tv-films en miniseries. De miniserie vertelt het waargebeurde dramatische verhaal van Giuseppe di Vittorio en heeft daarom regionale subsidie ontvangen om gemaakt te kunnen worden. De tweedelige miniserie was op de Italiaanse tv behoorlijk succesvol en kreeg goed kritieken.
Het historische verhaal speelt aan het eind van de negentiende en in de twintigste eeuw in de regio Puglia in Italië, waar arbeiders worden uitgebuit door de landadel en grootgrondbezitters. Het leven van de jonge Giuseppe di Vittorio wordt getekend wanneer zijn vriendje wordt doodgeslagen omdat hij om wat extra brood vroeg. Als Giuseppe (Pierfrancesco Favino) volwassen is, maar nog steeds een halve analfabeet, wordt hij door de gebeurtenissen in z'n jeugd een actieve vakbondsman, die opkomt voor de rechten van de arbeiders en de menselijke waardigheid. In de eerste wereldoorlog keert hij zich tegen de fascisten en hij overleeft die oorlog, om daarna nog fanatieker voor de rechten van de werkende klasse op te komen...

De muziek bij deze tweedelige tv-film of miniserie is van grootmeester Ennio Morricone. Hij is op 6 juli overleden en daarmee is ons een filmmuzieklegende ontvallen. Morricone was al tachtig toen hij deze muziek componeerde. Hij was al een paar jaar aan het afbouwen en schreef al sinds pakweg 2004 niet meer dan zo'n vijf of zes scores in een jaar, waar hij in het verleden vaak tussen de tien en twintig per jaar schreef en soms nog meer. En in 2020 is het voorbij en mogen we nog genieten van z'n muzikale erfenis.

Ondanks z'n leeftijd wist Morricone ook voor deze tv-miniserie een kwalitatief hoogstaande score te componeren. Het is een score geworden die bijzonder toegankelijk is en met prachtige arrangementen in de stijl die voor Morricone zo typerend is. Hier horen we gelukkig geen expirimentele geluiden en klanken of tegen het dissonante spectrum aan hangende arrangementen, maar vrijwel alles blijft binnen de fraaie harmonische kaders.

Het album opent met de prachtige themamelodie van de track 'Quella Estate', in een arrangement met volop strijkers in de hoofdrol, waar een heerlijke melodie bovenuit gespeeld wordt door een solo hoornblazer en later een klarinet. De vlotte en heerlijke melodie wordt prachtig begeleid door die strijkers die in echte Morriconestijl spelen. De themamelodie wordt op een aantal verschillende manieren herhaald en het blijft prachtig. Deze melodie hoort zeker bij een van de fraaiere uit het uitgebreide oeuvre van Morricone, wat mede komt omdat Morricone zijn arrangement hier dicht tegen het licht romantische en hymnische spectrum houdt.
Een variant op deze track komt terug als vijfde track met dezelfde titel.

Een andere erg mooie track is 'Uniti', die redelijk in de buurt komt van 'Quella Estate'. Ook hier een erg mooie melodie en bijzonder fraai en opgewekt arrangement, die vlot en aangenaam wegluistert. Deze track komt als afsluitende track nog een keer terug in een variant waarmee het album erg fraai afsluit.

Een duidelijk andere melodie komt naar voren in 'Il Giusto', die nogal aan de melancholieke kant zit, maar tegelijk ook erg fraai is, al is deze melodie niet zo pakkend als het hoofdthema. Ook andere melodieën zijn steeds fraai, al blijven ze alle achter bij het meeslepende hoofdthema. In 'Fisarmonica' speelt een accordeon weer een andere melodie, die aan beide voorgaande gelinkt is. De accordeon geeft de track een luchtige en tegelijk melancholieke stijl mee, waardoor de muziek een licht gedragenheid krijgt. Daarmee is dit een prachtige track.
De accordeon keert later op het album terug in de track 'Noi Due', in een melodie en arrangement die wat zwaarmoediger is en waar de violen helaas ontbreken.

Een opvallende track is 'Le Ragioni del Silenzio', waarin Morricone regelmatig stiltes laat vallen tussen korte strijkarrangementen. Hij heeft dit ook in andere scores wel vaker gedaan, maar het blijft een wat aparte gewaarwording, al klinkt het best fraai. Tegelijk zorgt het voor een lichte spanning in de muziek, waardoor dit erg effectief wordt in de film.

Ook spannende muziek ontbreekt niet en het album bevat een aantal van die meer spannende tracks. Die spannende muziek heeft een duidelijk donkerder kleur en is soms zelfs wat militaristisch, zoals in 'Tradito', waarin marcherende legers hoorbaar zijn. Daarop heeft Morricone dan staccato spelende instrumenten gezet in een wat grimmig arrangement. Ook 'Protesta' is zo'n duidelijk spannende track, met een donkere ondertoon, waarop strijkers hun pizzicato klanken spelen. Naderhand komen er elektronisch verlopende klanken bij, die het er niet aangenamer op maken. De track 'In Piazza' is vooral spannend vanwege specifieke en kortdurende strijkeruitbarstingen van erg snel op elkaar volgende verhogende klanken.
Ook 'Il Sindicato' en 'Disseno' zijn beide van die wat grillige en grimmig donkergekleurde tracks, die wat lastig in het gehoor liggen.

Kortom, met zijn score voor Pane e Libertà heeft Ennio Morricone een bijzonder fraaie score gecomponeerd. Ondanks een handvol spannende en minder gemakkelijk in het gehoor liggende tracks biedt deze score ruim voldoende prachtige muziek om dit album erg genietbaar te maken. Met een aantal heerlijke melodieën weet Morricone hier de juiste snaar te raken. Die melodieën zijn de ene keer prachtig opwekkend en bijna hymnisch en een andere keer weer wat melancholiek, maar steeds spreken ze, samen met de arrangementen, tot de verbeelding. De waardering voor dit album van deze score komt zo op een heel mooie 89 uit 100 punten.