Aan het begin van de tweede helft van de vorige eeuw overheersten de spaghettiwesterns de bioscopen. En hoewel For a Few Dollars More, A Fistful of Dollars, The Good, The Bad and the Ugly en The Magnificient Seven allemaal invloedrijke en wereldberoemde films zijn, is het toch echt Once Upon a Time in the West die de geschiedenis ingaat als de beste spaghettiwestern die er is.
Er zijn maar drie of vier scores die meer indruk achterlaten dan Once Upon a Time in the West, of zoals de officiële titel luid: C'era una volta il West. De score is, geheel terecht, wereldberoemd geworden. Je hoeft weinig of niets te weten van filmmuziek, maar deze score ken je gewoon. De muziek is in het collectief geheugen gegrift. Hoewel Ennio Morricone een van de meesters is, wordt hij tussen alle Goldsmith’s, Williams’ en Newman’s wel eens vergeten. Dat is echter compleet onterecht. Als Max Steiner de belangrijkste componist was voor 1960, dan is Morricone dat zeker voor de periode daarna. Volgens velen is hij de enige filmcomponist wiens muziek echt als “kunst” werd gezien. Hoewel ik nog een paar andere filmcomponisten ken die dat ook hebben gedaan, valt het gewoon niet te ontkennen dat deze score een kunstwerk is.
Allereerst moet gezegd worden dat de score thematisch misschien wel ongeëvenaard is. Het eerste thema is meteen het bekendste en de mooiste van allen. De prachtige opbouw valt na honderden luisterbeurten nog steeds op, en heeft in 40 jaar tijd niets van zijn effect verloren. Ook het vermelden waard is de prachtige stem van vocaliste Edda dell'Orso. Zonder haar was de score veel minder geweest. Als tweede hebben we het thema waarin de mondharmonica de absolute hoofdrol in speelt. Het instrument lijkt voor een leek misschien een vreemde keuze, maar de mensen die de film hebben gezien en de fans van de muziek weten dat dit net zoals Edda dell’Orso een onmisbare succesfactor die de score zo groot maakte. Het instrument weergeeft perfect de intense gevoelens van broederlijke liefde en extreme, barre situaties die in de film te zien zijn. Zelden wist een componist zo goed naargeestige, barre situaties met muziek te beschrijven. Dan hebben we natuurlijk ook nog de elektrische gitaar, voor sommigen wederom een vreemde keuzen. Toch geeft het de score nog meer pit, adrenaline en is het een ijzersterk instrument om spanning mee op te wekken. Veel hedendaagse componisten zouden wat vaker moeten luisteren naar deze score, dan zijn we van veel onnodig gejengel af.
Alleen al de finale is de prijs voor het gehele album waard. De naargeestige mondharmonica die tussen het gejengel van de elektrische gitaar heen wegsterft, om steeds weer terug te keren, de prachtige strijkers die het hoofdthema groots en emotioneel brengen, en dan ook nog eens Edda dell'Orso: alles klopt gewoon. Dan hebben we het nog niet eens gehad over de track die dan ook echt Finale heet. Daar wordt je gewoon helemaal stil van. De immense strijkpartijen doen je des te beter beseffen hoe goed deze score thematisch en instrumentaal in elkaar zit.
Met Once Upon a Time in the West heeft Ennio Morricone ons een soundtrack gegeven waarmee echte liefhebbers van filmmuziek niet zonder kunnen. De score heeft niet het tempo van The Empire Strikes Back, de tragedie van Schindler’s List, en ook de romantiek en het bombastische van Gone With the Wind of Casablanca, maar heeft toch ergens die zogenaamde X-Factor. Het zijn namelijk de ontzagwekkend goed geschreven thema’s en de ongewone intrumentaties die ervoor zorgen dat deze score zo geliefd is bij velen. Er is geen enkel voorbeeld in de hele geschiedenis van filmmuziek die zo goed de emoties laat horen. Je kan je niet indenken hoe iets beter had kunnen zijn. De film en score werden destijds afgekraakt, maar nu, 42 jaar later prijkt C'era una volta il West als nummer 23 op de imdb top 250, bij veel mannen op de eerste plek, en zien zowel fans als critici dit als een van de beste scores ooit gemaakt.